İNSANİ YARDIM LOJİSTİĞİ NEDİR?

İNSANİ YARDIM LOJİSTİĞİ NEDİR?

Prof.Dr.Mehmet TANYAŞ Lojistik Derneği (LODER) Başkanı, "Dünya genelinde yaşanan afet, göç, yoksulluk vd. olaylar yardım faaliyetlerine duyulan ihtiyacı her geçen gün daha da artırmaktadır. İnsani bir krize müdahalede, bu alanda görev yapan kuruluşların dikkat etmesi gereken en temel şey doğru malzemelerle, doğru miktarda, doğru zamanda ve doğru yerde olmaktır. Bu nedenle de insani yardım organizasyonların oldukça profesyonel bir şekilde organize olmaları gerekmektedir...."

Prof.Dr.Mehmet TANYAŞ

Lojistik Derneği (LODER) Başkanı

Dünya genelinde yaşanan afet, göç, yoksulluk vd. olaylar yardım faaliyetlerine duyulan ihtiyacı her geçen gün daha da artırmaktadır. İnsani bir krize müdahalede, bu alanda görev yapan kuruluşların dikkat etmesi gereken en temel şey doğru malzemelerle, doğru miktarda, doğru zamanda ve doğru yerde olmaktır. Bu nedenle de insani yardım organizasyonların oldukça profesyonel bir şekilde organize olmaları gerekmektedir. Yardım malzemelerinin doğru yere ve zamanında ulaştırılabilmesi ise o kuruluşun yaptığı etkin talep, tedarik ve lojistik planlama ile yakından ilgilidir.

İnsani yardım lojistiğinde faaliyetler, meydana gelen afetlerin türüne göre farklılık göstermektedir. Mevsim, bölge, sosyo-kültürel yapı gönderilecek yardım malzemelerini etkilemektedir. İnsani yardım lojistiği, olağanüstü durum ve afetlerden etkilenmiş ihtiyaç sahiplerine yardım etmek üzere malzemelerin yanı sıra ilgili bilgilerin planlanması, ulaştırılması ve kontrolünü içeren bütüncül bir süreç olarak tanımlanabilmektedir. Bu tanımı ile klasik işletme lojistiği tanımını karşılamak ile birlikte insan hayatını kurtarmak veya zararları en aza indirmek amacı ile işletme lojistiğinden ayrılmaktadır.

İşletme lojistiğinin temel taşlarından olan doğru maliyet prensibi afet anında uygulanan insani yardım lojistiğinde öncelikli bir kriter değildir. İşletme lojistiğinde, talep, tedarik yapısı, teslimat süresi, sevkiyat ağ yapısı gibi unsurlar önceden belirlenmiş ve tahmin edilebilirken; insani yardım lojistiğinde, adı geçen argümanlar olağanüstü durum ve afete göre değişkenlik göstermektedir. Öte yandan, işletme lojistiğinde tedarik zincirinde ticarete konu olan ürünlerin akışı sağlanırken, insani yardım lojistiğinde, ihtiyaç sahiplerine acil olarak ulaştırılmak üzere gıda, ilaç, yardım araçları, barınma ekipmanları gibi ürünlerin akışı gerçekleşmektedir. Lojistik konusunun “insani” olması ve faaliyet alanının belirsiz koşulları temel farklılığı yaratmaktadır.

Afetlerde en zor konulardan biri yardımların ihtiyaç sahiplerine zamanında ulaştırılması için tedarik zincirinin yönetimidir. Afet sonrası yardımlar; insanların, normal hayata dönmeleri ve yaşadıkları zorlukların azaltılması için çok önemli olmaktadır. Bu süreçte yardım faaliyetlerinin lojistik ve tedarik zinciri yönetimi prensipleri kapsamında doğru yapılması gerekmektedir. Bu gereklilik insani yardım lojistiği gibi malzeme temini, depolama, dağıtım, akış yönetimi, tam zamanında teslimat, bilgi sistemleri, ihtiyaç sahibi ve talep gibi fonksiyonları içeren ve bununla beraber belirsiz/değişken koşullar altında bile hızla değişkenlik gösterecek esnekliğe sahip bir yapı ile yerine getirilebilir.

Bu bilgiler ışığında durum tekrar değerlendirildiğinde ortaya çıkan sonuçlar şöyle özetlenebilir:

1) Acil ve afet durumlarında lojistik faaliyetler önem arz etmektedir.

2) Lojistik faaliyetler; her afet türüne, meydana gelme yeri ve zamanı ile o yerin zarar görebilirlik durumuna bağlı olarak farklılık göstermektedir.

3) Farklı afet türlerinin yaşandığı ülkemizde insani yardım lojistiği ile ilgili etkili yardım ve kalkınma planlarının oluşturulması gerekmektedir.

4) Planların başarısında planın içinde yer alan ilgili kamu ve özel sektör kuruluşları gibi paydaşların işbirliği önemli rol oynamaktadır.

İnsani yardım lojistiği (humanitarian aid lojgistics) üç sınıfa ayrılmaktadır:

1-Afet Lojistiği (Disaster Logistics): Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olaylara yönelik lojistik. 

2-Acil Durum Lojistiği (Emergency Relief/Aid Logistics): Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylara yönelik lojistik.

3-Sosyal Yardım Lojistiği (Social Assistance Logistics): İhtiyaç sahiplerine uygun sosyal yardım ve hizmetlerin sağlanmasına yönelik lojistik.

Acil durumlar genelde standart prosedürlerle karşılanabilirken afetler için özel planlamalar yapılması gerekir. Acil durum yönetimi, her türlü tehlikeye karşı hazır olma, zarar azaltma, müdahale etme ve iyileştirme amacıyla mevcut kaynakların yönetimidir. Afet yönetimi ise afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılabilmesi amacıyla, afet öncesi, afet sırası ve afet sonrasında yapılması gereken çalışmaların yönlendirilmesi, koordine edilmesi ve uygulanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla kaynaklarının bu amaç doğrultusunda yönetilmesidir. 

Afet olgusu sadece fiziksel nitelikte değildir; sosyal, ekonomik ve psikolojik boyutları da söz konusudur. Dolayısıyla afet lojistiği faaliyetlerinin söz konusu boyutları içerecek kapsamda planlanması gerekir. Her farklı afet türü farklı bir afet lojistiği planlaması gerektirmektedir.

Türkiye’de doğal afetler içinde yarattığı fiziksel ve ekonomik hasarları açısından depremlerin özel bir durumu vardır. Türkiye’de neredeyse deprem ve afet eş anlamlı olarak algılanmaktadır. Deprem Bölgeleri Haritası’na göre, Türkiye’nin yüzde 92’sinin deprem bölgeleri içerisinde olduğu, ülkenin nüfusunun yüzde 95’inin deprem tehlikesi altında yaşadığı ve ayrıca büyük sanayi merkezlerinin yüzde 98’i ve barajların yüzde 93’ünün deprem bölgesinde bulunduğu bilinmektedir.

Ülkemizde depremlerden sonra en büyük ekonomik kayıplara neden olan doğal afetler sel ve su taşkınlarıdır. Ülkemizde sel ve taşkın olayı en fazla Karadeniz Bölgesi’nde görülür. Bu durum üzerinde her mevsim bol yağışın olması ve arazinin engebeli olması etkilidir. Büyük şehirlerimizde de sel ve su taşkın olayları görülmektedir. Bu durumun başlıca nedeni aşırı nüfus artışı ve yetersiz alt yapıdır. Kar yağışının fazla olduğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile Karadeniz Bölgesinin iç kesimlerinde çığ olayları yoğun olarak meydana gelmektedir.

Orman yangınlarının çıkış sebeplerine bakıldığında, yıldırım gibi doğal nedenlerin yüzde 5-6 oranında kaldığını, diğer bütün yangınların çıkış sebebinin insan olduğunu görülmektedir. Ülkemiz özellikle Hatay’dan başlayıp Akdeniz ve Ege sahil bölgelerinden İstanbul’a kadar uzanan kıyı bandı yangınlar açısından en riskli bölgeyi oluşturmaktadır. Ormanlarımızın yaklaşık yüzde 60’ına tekabül eden 12 milyon hektarlık kısmı yangına çok hassas bölgelerde yer almaktadır.

Heyelan: Türkiye’de doğal afetlerin yaklaşık yüzde 20’sini kütle hareketleri oluşturur. Kütle hareketlerinde etkili faktörler; Eğimin fazla olması, Su ile doygunluk ve Kaya Yapısıdır. Ülkemizde Heyelanların en sık görüldüğü yer, Doğu Karadeniz bölümüdür. 

Risk, acil durum ve afet lojistiğinde en önemli kavramdır. Risk, olayın şiddeti ile şiddetten etkilenme durumlarının bir fonksiyonudur. Diğer bir deyişle Risk = Tehlike x Zarar Görebilirliktir. Örnek: Kayıp = Deprem Şiddeti x Bina Kalitesi. Bu çerçevede risk tespiti öncelikli bir konudur. Risklerin iyi belirlenmesi gerekmektedir. Risk derecesi önlemin önemini ve kapsamını belirler.

İnsani yardım lojistiği planlaması, meydana gelen afetin ya da acil durumun çeşidine göre farklılaşmakta; bölgeye yapılacak müdahale ve faaliyetler bahse konu kriz durumlarına göre şekillendirilmektedir. Mesela, doğal afetler gibi aniden gelişen olaylarda hızlı ve kısa dönemli insani operasyonlara ihtiyaç olurken; savaş, açlık, göç gibi insan kaynaklı sorunlarda uzun dönemli yardım faaliyetlerine gerek duyulmaktadır. Yardım malzemelerinin tedariki, ikmali, taşınması ve dağıtım süreçlerini ifade eden lojistik, hazırlık, müdahale ve iyileştirmeyi içeren üç aşamalıdır:

Afet Lojistiği meydana gelen çeşitli afetlere çabuk cevap verebilmek adına, afetin türüne göre farklı zamanlardaki çok farklı faaliyetleri kapsamaktadır. Her ne kadar bu tür faaliyetler meydana gelen afetlerin türüne göre farklılık gösterse de ortak amaç “insan hayatını kurtarmaktır”. Genel anlamda afet yardım faaliyetleri ilk yardım malzemeleri, yiyecek, ekipman ve arama kurtarma ekibinin tedarik noktasından, afet bölgesinde coğrafi olarak dağınık çok çeşitli destinasyon noktalarına dağıtımı; afetzedelerin afet bölgesinden tahliyesi, emniyetli ve çok hızlı bir şekilde sağlık merkezlerine transferinin yapılmasıyla ilgili faaliyetlerdir. 

Etiketler :