Yaşar Rota, “DEMİRYOLUNUN BİLEŞENLERİ”ni yazdı…
Önceki yazımızda demiryolunun ve ulaştırmanın yeni terminolojisini n bazı kavramlarını anlatmaya çalışmıştık
Önceki yazımızda demiryolunun ve ulaştırmanın yeni terminolojisini n bazı kavramlarını anlatmaya çalışmıştık. Bu yazımızda da “demiryolunun ulusal ve uluslararası bileşenlerini” kısaca tanımlamaya çalışacağız.[caption id="attachment_801" align="alignright" width="300"] Anadolu Üniversitesi Öğretim Görevlisi
Yaşar Rota[/caption]1. DEMİRYOLUNUN ULUSAL BİLEŞENLERİ1.1 Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü (DDGM)DDGM, ülkemizde demiryolu taşımacılığı alanına ilişkin düzenleyici yetkili otoritedir. Bu kapsamda, demiryolu taşımacılığı mevzuatını oluşturmak ve bu mevzuata uygun olarak faaliyetlerin gerçekleştirilmesini denetlemekle görevlidir. DDGM aynı zamanda bir standart ve belgelendirme kuruluşudur. Demiryoluna ait tüm bileşenlerin (işletmeler, çalışanlar, araçlar, tesisler) standartlarının belirlenmesi, uygunluklarının değerlendirilmesi ve belgelendirilerek yetkilendirilmesi DDGM’nin yetkileri içinde yer almaktadır.1.2 Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğü (TMKT)TMKT ise, kombine taşımacılıkla ilgili ve özellikle tehlikeli madde taşımacılığı ile ilgili düzenleyici otoritedir. Bu kapsamda bazı görev ve yetkileri demiryolunu da kapsamakta, bazı görev ve yetkileri ise DDGM yetkileri ve görevleri ile çakışmaktadır. Özellikle tehlikeli madde taşımacılığı hizmetlerinde görev alacak personelin eğitimi ve belgelendirilmesi konusu çok önemlidir. Bu konuda çalıştıranların hem hukuk hem de ceza sorumlulukları bulunmaktadır. Bu nedenle, TMKT’nin mevzuatı yakından takip edilmeli ve uygulanmalıdır.1.3 Altyapı Genel Müdürlüğü (AYGM)AYGM, devletçe yaptırılacak demiryolu altyapısı, limanlar, barınaklar, kıyı yapıları, hava meydanlarının plan ve projelerini hazırlamak, inşaatlarını yapmak ve tamamlananları ilgili kuruluşlara devretmekle görevli olan kamu kuruluşudur. Ancak, TCDD’nin de 6461 Sayılı Serbestleştirme Kanunu ile verilmiş ayrık bir görevi vardır. Yüksek hızlı ve hızlı tren taşımacılığı için demiryolu altyapısı yapmak, tasarrufunda olan konvansiyonel demiryolu altyapısını iyileştirmek, yenilemek, genişletmek, bakım ve onarımını yapmakla TCDD görevlidir. Bu düzenleme ile TCDD yatırımcı bir kuruluş haline gelmiştir. Ancak uygulamanın yanlış sonuçları işletmecilik alanında görülmektedir. TCDD, yol inşaatları nedeniyle İşletmecilik faaliyetlerine yeterince odaklanamamaktadır.1.4 Kaza Araştırma ve İnceleme KuruluKaza Araştırma ve İnceleme Kurulu, ulaştırma alanında meydana gelen ciddi kazalarla ilgili araştırma, inceleme yapmak ve gerektiğinde bu araştırma ve incelemelere bağlı olarak ulaştırma altyapıları ve taşımacılık faaliyetlerinin emniyetinin iyileştirilmesi için teklif hazırlamakla görevli ve yetkilidir.1.5 Demiryolu Koordinasyon KuruluDemiryolu altyapı işletmecileri, tren işletmecileri ve Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü arasında uyum ve işbirliğini sağlamakla görevli Kuruluş, Demiryolu Koordinasyon Kuruludur. Ayrıca, demiryolu politikaları geliştirmek, demiryolu sektörünü izleyerek sürdürülebilir bir yapı kazanması için teklif hazırlamak ve demiryolu sektörü yatırım ihtiyacıyla ilgili çalışmalar yapmak da, Kurulun faaliyet alanları içinde yer almaktadır.1.6 Altyapı İşletmesi Demiryolu altyapısı, demiryolunu oluşturan zemin, balast, travers ve ray ile elektrifikasyon, sinyalizasyon ve haberleşme tesisleriyle bunların tamamlayıcısı her türlü sanat yapısı, tesis, gar ve istasyonları, lojistik ve yük merkezleri ve bunların eklentileri ile iltisak hatlarıdır.Demiryolu altyapı işletmecisi ise, tasarrufundaki demiryolu altyapısını güvenli bir şekilde işletmek ve demiryolu tren işletmecilerinin hizmetine sunmak hususunda Bakanlıkça yetkilendirilmiş kamu tüzel kişileri ve şirketleridir.TCDD, 6461 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde Altyapı İşletmecisi olarak belirlenmiş olan Kamu Tüzel Kişisi olup halen ülkemizdeki tek altyapı işletmecisi kuruluştur.1.7 Trafik Yöneticisi-TCDD 6461 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, ülkemizde demiryolu altyapısı üzerindeki tren trafiğinin yönetimi “tekel” niteliğinde bir hizmettir. Bu kapsamda TCDD bu tekel hizmetini sunmakla görevlendirilmiştir. Tasarrufunda olan ve olmayan demiryolu altyapısı üzerinde verdiği trafik yönetimi ücretlerini, bütün tren işletmecileri ve altyapı işletmecileri için eşit şartlar içeren ve ayrımcılık oluşturmayan bir şekilde belirlemek, ilgili demiryolu tren işletmecilerine ve altyapı işletmecilerine tahakkuk ettirmek ve tahsil etmekte TCDD’nin görevleri arasındadır.1.8 Tren İşletmecisi Demiryolu tren işletmecisi, ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde yük ve/veya yolcu taşımacılığı yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş kamu tüzel kişileri ve şirketleri, şirket ise, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre tutulan ticaret siciline kayıtlı şirketi ifade etmektedir. Türk Ticaret Kanunu’na göre tutulan sicile kayıtlı şirketlerin demiryolu tren işletmecisi olabilmesi için; DDGM’ce verilen lisansa ve emniyet sertifikasına sahip olması, altyapı işletmecisinden tren çizgisi satın alması gerekmektedir. Halen ülkemizde demiryoluyla yük ve yolcu taşımacılık işini TCDD yapmaktadır.6461 sayılı kanunla TCDD’nin bağlı ortaklığı olarak TCDD Taşımacılık A.Ş kurulmuştur. Ancak, TCDD’nin ayrışması ve TCDD Taşımacılık A.Ş’nin kuruluşu henüz tamamlanmamıştır. Başka şirketlerin de kurulması şu anda mümkün değildir, çünkü lisans yönetmeliği henüz çıkmamıştır.2.Sivil Toplum Kuruluşları 2.1 Demiryolu Taşımacılığı Derneği (DTD) Yeşil ve temiz bir çevrenin dostu olan demiryolu taşımacılığını çağın ve ülkenin gerekleri doğrultusunda geliştirmek, demiryolu ulaştırmasının serbestleştirilmesini hızlandırmak, demiryolunun ülkenin toplam taşımacılığı içindeki payını yükseltmek, tüm dünyada geleceğin taşıma sektörü olacak demiryolu taşımacılığını ülkemizde de layık olduğu yere getirmek amacıyla 2006 yılında kurulmuştur.Üyeleri; kendilerine ait vagonlarla veya TCDD vagonları ile ulusal ve uluslar arası demiryolu taşımacılığı yapan, vagon üretim tesisleri olan, vagon bakım ve onarım sanayi ile iştigal eden, yeni demiryolu yapımı, bakım ve onarımı yapan ,demiryolu bağlantılı liman işletmeciliği yapan Türkiye’nin önemli firmalarıdır.2.2 Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümesi (ARUS) “Raylı sistem milli davadır” ilkesiyle yola çıkan, ülkenin raylı ulaşım sistemlerindeki her türlü ihtiyacının yerli sanayici tarafından üretilebileceğini savunan raylı ulaşım sistemleri sanayicileri, destekleyici kurum ve kuruluşları ile birlikte “İş Birliği ve Güç Birliği” inancıyla bir araya gelerek, Türkiye’nin ilk bölgesel olmayan ve Tüm Anadolu’yu kapsayan “ Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi” oluşturuldu.2.3 Eskişehir Raylı Sistemler Kümelenmesi Derneği (RSC) Hızlı tren uygulamalarının ülkemizde başlatılması ile yeni projelerin uygulamaya alınması, Demiryolu araç sektörünün Sanayimizde bir amiral gemisi olarak bölgemizde ekonomik yarar sağlamada ve teknolojik gelişmelerde öncülük etmeyi hedefliyor. Derneğin amacı, Eskişehir’in ve bölgenin demiryoluna yönelik; araç imalatı, alt yapı ve üst yapı gibi konularda bir merkez haline gelmesini sağlamaktır. Şirketlerin güçlü teknolojik yapıları ile sahip oldukları imkan kabiliyetlerini bir araya getirerek sektörel bazda çekim merkezi oluşturmak; kalite, maliyet ve gerekliliklerin karşılanması gibi konulardaki üstünlükleri ile Yurt dışı pazarlarda etkin olmaktır.2.3 Raylı Ulaştırma Sistemleri ve Sanayicileri Derneği (RAYDER) Demiryolu sanayicilerinin derneğidir. Demiryolu sanayicilerimizin organizasyonu, karşılaştığı problemler, demiryolu standartları, üretimlerinin sertifikasyonu, Türkiye de ve yurt dışında tanıtımları doğrultusunda çalışmalar yapmaktadır.3. DEMİRYOLU BELGELENDİRME KURULUŞLARI3.1 URAYSİM-Anadolu Üniversitesi Ulusal Raylı Sistemler Mükemmeliyet Merkezi Anadolu Üniversitesi bünyesinde kuruluş çalışmalarına başlanan ve yakın gelecekte tamamlanacak olan Ulusal Raylı Sistemler Mükemmeliyet ve Test Merkezi ile yetişmiş insan kaynağından yararlanarak sektörün ihtiyacı olan araştırmaların yapılması ve teknolojik gelişmelerin sağlanması hedeflenmektedir.Merkez bünyesinde kurulmaya başlanan test merkezi ve test yolunda çeken ve çekilen araçların testleri yapılacak ve araçlar akredite edilecektir. Merkez, üniversite- sanayi işbirliği modeli ile çalışmalarını yürütülmektedir.3.2 RAYTEST Özel Eğitim Belgelendirme Arge Danışmanlık Test ve Laboratuvar Hizmetleri Ltd.Şti.Ülkemizin demiryolu taşımacılığında Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından onaylanarak Ulusal Yeterlilikler Çerçevesine yerleştirilmiş ulusal yeterliliklere ait sınav ve belgelendirme hizmetleri sunmak RAYTEST’ in (Özel Eğitim, Belgelendirme, Ar-Ge, Danışmanlık Test ve Laboratuvar Hizmet Ltd.Şti) kuruluş amaçlarından biridir ve RAYTEST bu iş için konusunda uzman bir ekip ile çalışmaktadır. RAYTEST, Ulusal tren makinisti belgelendirmesi konusunda TÜRKAK ve MYK tarafından akredite edilmiş tek kuruluştur. Diğer yeterliliklerle ilgili akreditasyon çalışmaları ise devam etmektedir.4. DEMİRYOLUNUN ULUSLARARASI BİLEŞENLERİ 4.1 Birleşmiş Milletler/ United Nations (UN)Birleşmiş Milletler Örgütü ya da kısaca Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an itibariyle 193'e ulaşmıştır. Türkiye, Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (UNESCAP) ile BM Avrupa Ekonomik Konseyi üyesidir. Birleşmiş Milletler, üye ülkelerin katılımıyla oluşturulan komisyonların yaptıkları çalışmalar sonucunda üretilen sözleşmeler nedeniyle düzenleyici-hukuk yaratan bir topluluk niteliğindedir. Demiryolu taşımacılığıyla ilgili bir çok sözleşmenin de kaynağı Birleşmiş Milletlerdir. Bu nedenle, Birleşmiş Milletlerde gerçekleştirilen demiryolu çalışmaları ve ortaya konulan dokümanlar dikkatle takip edilmelidir.4.2 Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Hükümetlerarası Örgütü/ Intergovernmental Organisation for International Carriage by Rail (OTİF) Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Hükümetlerarası Örgütü (OTIF), 9 Mayıs 1980’de imzalanan ve 1 Mayıs 1985’de yürürlüğe giren Uluslararası Demiryolları Taşımacılığı Sözleşmesi (COTIF) ile kurulmuştur. Avrupa ülkeleri arasındaki demiryolları taşımacılığını tek tip kurallara bağlama ve uyumlaştırma fikrinin geçmişi 1890’da imzalanan ilk uluslararası anlaşmaya kadar gitmektedir. Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerini de kapsayacak şekilde Avrupa Ülkeleri arasındaki mal ve yolcu taşımacılığını standart kurallar ve ilkeler uygulamak suretiyle kolaylaştırmayı amaçlayan bir kuruluş olan Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı, Hükümetlerarası Örgütü’nün, ülkemizin demiryolu ağının geliştirilmesinin yanı sıra, Türkiye’nin ulaşım alanındaki “soft power”ının Orta Asya Cumhuriyetlerine yayılmasında önemli bir rol oynayabileceği değerlendirilmektedir. Örgütün yeknesak kuralları özellikle aşağıdaki alanları kapsamaktadır. -Üye Devletler arasındaki demiryolu trafiği ile uluslararası yolcu ve eşya taşıma sözleşmesi; - Uluslararası demiryolu trafiğinin ulaşım aracı olarak vagonların kullanım sözleşmesi; - Uluslararası demiryolu trafiğinin altyapı kullanım sözleşmesi; - Tehlikeli malları taşıma.4.3 Avrupa Demiryolu Ajansı/European Railway Agency (ERA) Avrupa Demiryolu Ajansı, Avrupa Birliği demiryolu mevzuatının uygulanmasını ve geliştirilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. ERA’nın temel amacı, birleşik Avrupa Demiryollarının yaratılması için demiryollarının güvenliğini ve karşılıklı işletilebilirliğini sağlamaktır. Aynı zamanda, Avrupa’nın genelinde tek bir sinyal sisteminin oluşturulmasını hedefleyen Avrupa Demiryolu Trafik Yönetim Sistemi (ERMTS) için bir sistem otoritesi olarak görev yapan Avrupa Demiryolu Ajansı(ERA) Avrupa’nın Demiryolu “Emniyet Otoritesi”dir. Demiryolu paydaşlarıyla işbirlikleri kuran ERA, Avrupa Demiryolu Mevzuatını taslaklarını hazırlamakta ve Avrupa Birliği Parlamentosuna sunmaktadır.4.4 Uluslararası Demiryolu Birliği /International Union of Railways/ Union Internationale des Chemins de fer (UIC) Özellikle, Uluslar arası düzeyde kullanımda olan demiryolu standartlarının geliştirilmesi ve dökümante edilmesinde çok büyük pay sahibi olan Uluslar arası Demiryolu Birliği 1922 yılında kuruldu. Geleneksel (bileşik) demiryolu işletmeleri, alt yapı yöneticileri, demiryolu veya kombine taşımacılık şirketleri, çeken ve çekilen araç sağlayıcıları ve servis sağlayıcıları gibi çok çeşitli üye ve geniş üye profiline sahip UIC’nin temel hedefleri; -Üyeleri arasında iyi uygulamaların paylaşımlarını sağlamak, -Üyelerinin, yeni iş ve yeni alanlar yaratma çabalarına destek sağlamak, -Demiryolunun teknik ve çevresel performansını geliştirmek için yeni önerilerde bulunmak, -Diğer ulaşım modları ile ortak standartlar dahil olmak üzere, demiryolları için yeni dünya standartlarını oluşturmak, birlikte çalışabilirliği geliştirmek, -Yüksek hız, güvenlik, emniyet, e-İş gibi yetkinlik merkezlerini geliştirmek olarak özetlenebilir. 4.5 Avrupa Demiryolu ve Altyapı Şirketleri Topluluğu/The Community of European Railway and Infrastructure Companies (CER ) Merkezi Brüksel’de olan ve 1988 yılında kurulan CER’in işletmecilerden ve altyapı şirketlerinden oluşan toplam 77 üyesi bulunmaktadır. Verimli, etkili ve çevreye duyarlı sürdürülebilir ulaşım sisteminin oluşturulabilmesi için güçlü bir demiryolu sanayini teşvik etmeye odaklanan CER, gerek yürüttüğü lobi faaliyetleriyle gerekse ERA sürdürdüğü projelerle sektörün öncü organizasyonlarından biridir.4.6 Uluslararası Demiryolu Sanayicileri Birliği / the Association of the European Rail Industry (UNİFE) CER gibi yine Merkezi Brüksel’de olan UNIFE, demiryolu araç ve ekipmanları üreticilerine ait üç derneğin birleşmesiyle 1991 yılında kuruldu.UNIFE, raylı taşıma sistemleri, alt sistemleri ve çeken ve çekilen araçlar dahil bunlarla ilgili ekipmanların tasarım, imalat, bakım ve yenilemelerinden sorumlu Avrupa şirketlerinin, uluslar arası ve AB düzeyinde çıkarlarını temsil etmektedir.4.7 Ortadoğu Demiryolları Konferansı / Middle East Railways Conference (CMO) 1955 yılında kurulan CMO’nun Türkiye, İran, Suriye, Irak, Hicaz, Ürdün ve Lübnan demiryollarından oluşan toplam 7 üyesi vardır. CMO, Orta doğu demiryolları arasında işbirliğini artırmayı ve söz konusu ülkeler arasındaki yolcu ve yük taşımacılığı ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunları çözmeyi hedeflemektedir. CMO tarafından oluşturulan dokümanlar ve tarifeler, yolcu ve yük taşımacılığı faaliyetleri açısından düzenleyici niteliktedir.4.8 Uluslararası Demiryolu Taşımacılık Komitesi/ The International Rail Transport Committee (CİT) Merkezi İsviçre’nin Bern şehrinde olan Uluslar arası Demiryolu Taşımacılık Komitesi, 200 demiryolu girişimi üyesinden oluşan bir organizasyondur. CIT, bir yandan demiryolu girişimcilerine demiryolu mevzuatını uygulamaları konusunda yardımcı olurken diğer yandan demiryolu girişimcileri ile diğer yardımcı oyuncular arasındaki sözleşmelerin standart haline getirilmesiyle de ilgilenir. Kamu ve yasama otoriteleri önünde taşıyıcıların çıkarlarını temsil eder. Bunlara ek olarak CIT, kendi üyeleri için düzenli brifingler, kurslar ve hukuki danışmanlık hizmetleri de sağlamaktadır.
Yaşar Rota[/caption]1. DEMİRYOLUNUN ULUSAL BİLEŞENLERİ1.1 Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü (DDGM)DDGM, ülkemizde demiryolu taşımacılığı alanına ilişkin düzenleyici yetkili otoritedir. Bu kapsamda, demiryolu taşımacılığı mevzuatını oluşturmak ve bu mevzuata uygun olarak faaliyetlerin gerçekleştirilmesini denetlemekle görevlidir. DDGM aynı zamanda bir standart ve belgelendirme kuruluşudur. Demiryoluna ait tüm bileşenlerin (işletmeler, çalışanlar, araçlar, tesisler) standartlarının belirlenmesi, uygunluklarının değerlendirilmesi ve belgelendirilerek yetkilendirilmesi DDGM’nin yetkileri içinde yer almaktadır.1.2 Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğü (TMKT)TMKT ise, kombine taşımacılıkla ilgili ve özellikle tehlikeli madde taşımacılığı ile ilgili düzenleyici otoritedir. Bu kapsamda bazı görev ve yetkileri demiryolunu da kapsamakta, bazı görev ve yetkileri ise DDGM yetkileri ve görevleri ile çakışmaktadır. Özellikle tehlikeli madde taşımacılığı hizmetlerinde görev alacak personelin eğitimi ve belgelendirilmesi konusu çok önemlidir. Bu konuda çalıştıranların hem hukuk hem de ceza sorumlulukları bulunmaktadır. Bu nedenle, TMKT’nin mevzuatı yakından takip edilmeli ve uygulanmalıdır.1.3 Altyapı Genel Müdürlüğü (AYGM)AYGM, devletçe yaptırılacak demiryolu altyapısı, limanlar, barınaklar, kıyı yapıları, hava meydanlarının plan ve projelerini hazırlamak, inşaatlarını yapmak ve tamamlananları ilgili kuruluşlara devretmekle görevli olan kamu kuruluşudur. Ancak, TCDD’nin de 6461 Sayılı Serbestleştirme Kanunu ile verilmiş ayrık bir görevi vardır. Yüksek hızlı ve hızlı tren taşımacılığı için demiryolu altyapısı yapmak, tasarrufunda olan konvansiyonel demiryolu altyapısını iyileştirmek, yenilemek, genişletmek, bakım ve onarımını yapmakla TCDD görevlidir. Bu düzenleme ile TCDD yatırımcı bir kuruluş haline gelmiştir. Ancak uygulamanın yanlış sonuçları işletmecilik alanında görülmektedir. TCDD, yol inşaatları nedeniyle İşletmecilik faaliyetlerine yeterince odaklanamamaktadır.1.4 Kaza Araştırma ve İnceleme KuruluKaza Araştırma ve İnceleme Kurulu, ulaştırma alanında meydana gelen ciddi kazalarla ilgili araştırma, inceleme yapmak ve gerektiğinde bu araştırma ve incelemelere bağlı olarak ulaştırma altyapıları ve taşımacılık faaliyetlerinin emniyetinin iyileştirilmesi için teklif hazırlamakla görevli ve yetkilidir.1.5 Demiryolu Koordinasyon KuruluDemiryolu altyapı işletmecileri, tren işletmecileri ve Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü arasında uyum ve işbirliğini sağlamakla görevli Kuruluş, Demiryolu Koordinasyon Kuruludur. Ayrıca, demiryolu politikaları geliştirmek, demiryolu sektörünü izleyerek sürdürülebilir bir yapı kazanması için teklif hazırlamak ve demiryolu sektörü yatırım ihtiyacıyla ilgili çalışmalar yapmak da, Kurulun faaliyet alanları içinde yer almaktadır.1.6 Altyapı İşletmesi Demiryolu altyapısı, demiryolunu oluşturan zemin, balast, travers ve ray ile elektrifikasyon, sinyalizasyon ve haberleşme tesisleriyle bunların tamamlayıcısı her türlü sanat yapısı, tesis, gar ve istasyonları, lojistik ve yük merkezleri ve bunların eklentileri ile iltisak hatlarıdır.Demiryolu altyapı işletmecisi ise, tasarrufundaki demiryolu altyapısını güvenli bir şekilde işletmek ve demiryolu tren işletmecilerinin hizmetine sunmak hususunda Bakanlıkça yetkilendirilmiş kamu tüzel kişileri ve şirketleridir.TCDD, 6461 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde Altyapı İşletmecisi olarak belirlenmiş olan Kamu Tüzel Kişisi olup halen ülkemizdeki tek altyapı işletmecisi kuruluştur.1.7 Trafik Yöneticisi-TCDD 6461 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, ülkemizde demiryolu altyapısı üzerindeki tren trafiğinin yönetimi “tekel” niteliğinde bir hizmettir. Bu kapsamda TCDD bu tekel hizmetini sunmakla görevlendirilmiştir. Tasarrufunda olan ve olmayan demiryolu altyapısı üzerinde verdiği trafik yönetimi ücretlerini, bütün tren işletmecileri ve altyapı işletmecileri için eşit şartlar içeren ve ayrımcılık oluşturmayan bir şekilde belirlemek, ilgili demiryolu tren işletmecilerine ve altyapı işletmecilerine tahakkuk ettirmek ve tahsil etmekte TCDD’nin görevleri arasındadır.1.8 Tren İşletmecisi Demiryolu tren işletmecisi, ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde yük ve/veya yolcu taşımacılığı yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş kamu tüzel kişileri ve şirketleri, şirket ise, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre tutulan ticaret siciline kayıtlı şirketi ifade etmektedir. Türk Ticaret Kanunu’na göre tutulan sicile kayıtlı şirketlerin demiryolu tren işletmecisi olabilmesi için; DDGM’ce verilen lisansa ve emniyet sertifikasına sahip olması, altyapı işletmecisinden tren çizgisi satın alması gerekmektedir. Halen ülkemizde demiryoluyla yük ve yolcu taşımacılık işini TCDD yapmaktadır.6461 sayılı kanunla TCDD’nin bağlı ortaklığı olarak TCDD Taşımacılık A.Ş kurulmuştur. Ancak, TCDD’nin ayrışması ve TCDD Taşımacılık A.Ş’nin kuruluşu henüz tamamlanmamıştır. Başka şirketlerin de kurulması şu anda mümkün değildir, çünkü lisans yönetmeliği henüz çıkmamıştır.2.Sivil Toplum Kuruluşları 2.1 Demiryolu Taşımacılığı Derneği (DTD) Yeşil ve temiz bir çevrenin dostu olan demiryolu taşımacılığını çağın ve ülkenin gerekleri doğrultusunda geliştirmek, demiryolu ulaştırmasının serbestleştirilmesini hızlandırmak, demiryolunun ülkenin toplam taşımacılığı içindeki payını yükseltmek, tüm dünyada geleceğin taşıma sektörü olacak demiryolu taşımacılığını ülkemizde de layık olduğu yere getirmek amacıyla 2006 yılında kurulmuştur.Üyeleri; kendilerine ait vagonlarla veya TCDD vagonları ile ulusal ve uluslar arası demiryolu taşımacılığı yapan, vagon üretim tesisleri olan, vagon bakım ve onarım sanayi ile iştigal eden, yeni demiryolu yapımı, bakım ve onarımı yapan ,demiryolu bağlantılı liman işletmeciliği yapan Türkiye’nin önemli firmalarıdır.2.2 Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümesi (ARUS) “Raylı sistem milli davadır” ilkesiyle yola çıkan, ülkenin raylı ulaşım sistemlerindeki her türlü ihtiyacının yerli sanayici tarafından üretilebileceğini savunan raylı ulaşım sistemleri sanayicileri, destekleyici kurum ve kuruluşları ile birlikte “İş Birliği ve Güç Birliği” inancıyla bir araya gelerek, Türkiye’nin ilk bölgesel olmayan ve Tüm Anadolu’yu kapsayan “ Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi” oluşturuldu.2.3 Eskişehir Raylı Sistemler Kümelenmesi Derneği (RSC) Hızlı tren uygulamalarının ülkemizde başlatılması ile yeni projelerin uygulamaya alınması, Demiryolu araç sektörünün Sanayimizde bir amiral gemisi olarak bölgemizde ekonomik yarar sağlamada ve teknolojik gelişmelerde öncülük etmeyi hedefliyor. Derneğin amacı, Eskişehir’in ve bölgenin demiryoluna yönelik; araç imalatı, alt yapı ve üst yapı gibi konularda bir merkez haline gelmesini sağlamaktır. Şirketlerin güçlü teknolojik yapıları ile sahip oldukları imkan kabiliyetlerini bir araya getirerek sektörel bazda çekim merkezi oluşturmak; kalite, maliyet ve gerekliliklerin karşılanması gibi konulardaki üstünlükleri ile Yurt dışı pazarlarda etkin olmaktır.2.3 Raylı Ulaştırma Sistemleri ve Sanayicileri Derneği (RAYDER) Demiryolu sanayicilerinin derneğidir. Demiryolu sanayicilerimizin organizasyonu, karşılaştığı problemler, demiryolu standartları, üretimlerinin sertifikasyonu, Türkiye de ve yurt dışında tanıtımları doğrultusunda çalışmalar yapmaktadır.3. DEMİRYOLU BELGELENDİRME KURULUŞLARI3.1 URAYSİM-Anadolu Üniversitesi Ulusal Raylı Sistemler Mükemmeliyet Merkezi Anadolu Üniversitesi bünyesinde kuruluş çalışmalarına başlanan ve yakın gelecekte tamamlanacak olan Ulusal Raylı Sistemler Mükemmeliyet ve Test Merkezi ile yetişmiş insan kaynağından yararlanarak sektörün ihtiyacı olan araştırmaların yapılması ve teknolojik gelişmelerin sağlanması hedeflenmektedir.Merkez bünyesinde kurulmaya başlanan test merkezi ve test yolunda çeken ve çekilen araçların testleri yapılacak ve araçlar akredite edilecektir. Merkez, üniversite- sanayi işbirliği modeli ile çalışmalarını yürütülmektedir.3.2 RAYTEST Özel Eğitim Belgelendirme Arge Danışmanlık Test ve Laboratuvar Hizmetleri Ltd.Şti.Ülkemizin demiryolu taşımacılığında Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından onaylanarak Ulusal Yeterlilikler Çerçevesine yerleştirilmiş ulusal yeterliliklere ait sınav ve belgelendirme hizmetleri sunmak RAYTEST’ in (Özel Eğitim, Belgelendirme, Ar-Ge, Danışmanlık Test ve Laboratuvar Hizmet Ltd.Şti) kuruluş amaçlarından biridir ve RAYTEST bu iş için konusunda uzman bir ekip ile çalışmaktadır. RAYTEST, Ulusal tren makinisti belgelendirmesi konusunda TÜRKAK ve MYK tarafından akredite edilmiş tek kuruluştur. Diğer yeterliliklerle ilgili akreditasyon çalışmaları ise devam etmektedir.4. DEMİRYOLUNUN ULUSLARARASI BİLEŞENLERİ 4.1 Birleşmiş Milletler/ United Nations (UN)Birleşmiş Milletler Örgütü ya da kısaca Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an itibariyle 193'e ulaşmıştır. Türkiye, Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (UNESCAP) ile BM Avrupa Ekonomik Konseyi üyesidir. Birleşmiş Milletler, üye ülkelerin katılımıyla oluşturulan komisyonların yaptıkları çalışmalar sonucunda üretilen sözleşmeler nedeniyle düzenleyici-hukuk yaratan bir topluluk niteliğindedir. Demiryolu taşımacılığıyla ilgili bir çok sözleşmenin de kaynağı Birleşmiş Milletlerdir. Bu nedenle, Birleşmiş Milletlerde gerçekleştirilen demiryolu çalışmaları ve ortaya konulan dokümanlar dikkatle takip edilmelidir.4.2 Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Hükümetlerarası Örgütü/ Intergovernmental Organisation for International Carriage by Rail (OTİF) Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Hükümetlerarası Örgütü (OTIF), 9 Mayıs 1980’de imzalanan ve 1 Mayıs 1985’de yürürlüğe giren Uluslararası Demiryolları Taşımacılığı Sözleşmesi (COTIF) ile kurulmuştur. Avrupa ülkeleri arasındaki demiryolları taşımacılığını tek tip kurallara bağlama ve uyumlaştırma fikrinin geçmişi 1890’da imzalanan ilk uluslararası anlaşmaya kadar gitmektedir. Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerini de kapsayacak şekilde Avrupa Ülkeleri arasındaki mal ve yolcu taşımacılığını standart kurallar ve ilkeler uygulamak suretiyle kolaylaştırmayı amaçlayan bir kuruluş olan Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı, Hükümetlerarası Örgütü’nün, ülkemizin demiryolu ağının geliştirilmesinin yanı sıra, Türkiye’nin ulaşım alanındaki “soft power”ının Orta Asya Cumhuriyetlerine yayılmasında önemli bir rol oynayabileceği değerlendirilmektedir. Örgütün yeknesak kuralları özellikle aşağıdaki alanları kapsamaktadır. -Üye Devletler arasındaki demiryolu trafiği ile uluslararası yolcu ve eşya taşıma sözleşmesi; - Uluslararası demiryolu trafiğinin ulaşım aracı olarak vagonların kullanım sözleşmesi; - Uluslararası demiryolu trafiğinin altyapı kullanım sözleşmesi; - Tehlikeli malları taşıma.4.3 Avrupa Demiryolu Ajansı/European Railway Agency (ERA) Avrupa Demiryolu Ajansı, Avrupa Birliği demiryolu mevzuatının uygulanmasını ve geliştirilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. ERA’nın temel amacı, birleşik Avrupa Demiryollarının yaratılması için demiryollarının güvenliğini ve karşılıklı işletilebilirliğini sağlamaktır. Aynı zamanda, Avrupa’nın genelinde tek bir sinyal sisteminin oluşturulmasını hedefleyen Avrupa Demiryolu Trafik Yönetim Sistemi (ERMTS) için bir sistem otoritesi olarak görev yapan Avrupa Demiryolu Ajansı(ERA) Avrupa’nın Demiryolu “Emniyet Otoritesi”dir. Demiryolu paydaşlarıyla işbirlikleri kuran ERA, Avrupa Demiryolu Mevzuatını taslaklarını hazırlamakta ve Avrupa Birliği Parlamentosuna sunmaktadır.4.4 Uluslararası Demiryolu Birliği /International Union of Railways/ Union Internationale des Chemins de fer (UIC) Özellikle, Uluslar arası düzeyde kullanımda olan demiryolu standartlarının geliştirilmesi ve dökümante edilmesinde çok büyük pay sahibi olan Uluslar arası Demiryolu Birliği 1922 yılında kuruldu. Geleneksel (bileşik) demiryolu işletmeleri, alt yapı yöneticileri, demiryolu veya kombine taşımacılık şirketleri, çeken ve çekilen araç sağlayıcıları ve servis sağlayıcıları gibi çok çeşitli üye ve geniş üye profiline sahip UIC’nin temel hedefleri; -Üyeleri arasında iyi uygulamaların paylaşımlarını sağlamak, -Üyelerinin, yeni iş ve yeni alanlar yaratma çabalarına destek sağlamak, -Demiryolunun teknik ve çevresel performansını geliştirmek için yeni önerilerde bulunmak, -Diğer ulaşım modları ile ortak standartlar dahil olmak üzere, demiryolları için yeni dünya standartlarını oluşturmak, birlikte çalışabilirliği geliştirmek, -Yüksek hız, güvenlik, emniyet, e-İş gibi yetkinlik merkezlerini geliştirmek olarak özetlenebilir. 4.5 Avrupa Demiryolu ve Altyapı Şirketleri Topluluğu/The Community of European Railway and Infrastructure Companies (CER ) Merkezi Brüksel’de olan ve 1988 yılında kurulan CER’in işletmecilerden ve altyapı şirketlerinden oluşan toplam 77 üyesi bulunmaktadır. Verimli, etkili ve çevreye duyarlı sürdürülebilir ulaşım sisteminin oluşturulabilmesi için güçlü bir demiryolu sanayini teşvik etmeye odaklanan CER, gerek yürüttüğü lobi faaliyetleriyle gerekse ERA sürdürdüğü projelerle sektörün öncü organizasyonlarından biridir.4.6 Uluslararası Demiryolu Sanayicileri Birliği / the Association of the European Rail Industry (UNİFE) CER gibi yine Merkezi Brüksel’de olan UNIFE, demiryolu araç ve ekipmanları üreticilerine ait üç derneğin birleşmesiyle 1991 yılında kuruldu.UNIFE, raylı taşıma sistemleri, alt sistemleri ve çeken ve çekilen araçlar dahil bunlarla ilgili ekipmanların tasarım, imalat, bakım ve yenilemelerinden sorumlu Avrupa şirketlerinin, uluslar arası ve AB düzeyinde çıkarlarını temsil etmektedir.4.7 Ortadoğu Demiryolları Konferansı / Middle East Railways Conference (CMO) 1955 yılında kurulan CMO’nun Türkiye, İran, Suriye, Irak, Hicaz, Ürdün ve Lübnan demiryollarından oluşan toplam 7 üyesi vardır. CMO, Orta doğu demiryolları arasında işbirliğini artırmayı ve söz konusu ülkeler arasındaki yolcu ve yük taşımacılığı ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunları çözmeyi hedeflemektedir. CMO tarafından oluşturulan dokümanlar ve tarifeler, yolcu ve yük taşımacılığı faaliyetleri açısından düzenleyici niteliktedir.4.8 Uluslararası Demiryolu Taşımacılık Komitesi/ The International Rail Transport Committee (CİT) Merkezi İsviçre’nin Bern şehrinde olan Uluslar arası Demiryolu Taşımacılık Komitesi, 200 demiryolu girişimi üyesinden oluşan bir organizasyondur. CIT, bir yandan demiryolu girişimcilerine demiryolu mevzuatını uygulamaları konusunda yardımcı olurken diğer yandan demiryolu girişimcileri ile diğer yardımcı oyuncular arasındaki sözleşmelerin standart haline getirilmesiyle de ilgilenir. Kamu ve yasama otoriteleri önünde taşıyıcıların çıkarlarını temsil eder. Bunlara ek olarak CIT, kendi üyeleri için düzenli brifingler, kurslar ve hukuki danışmanlık hizmetleri de sağlamaktadır.
