Anadolu Üniversitesi Öğretim Görevlisi Yaşar Rota yyrota@gmail.com

Ülkemizde insanların refahı ve iş dünyasının rekabetçiliği, etkili bir taşımacılık sistemi kullanan imkanlara erişilebilmesine bağlı olmaya devam edecektir. İş yatırımlarına ilişkin araştırmalar, ekonomik faaliyetin yerelleştirilmesine ilişkin kararda en geçerli kriterlerden biri olarak iyi ulaşım bağlantılarını göstermektedir.İyi işleyen bir ulaşım sistemi, yaşamın kalitesine ilişkin araştırmalarda üst sıralarda bulunan şehirlerin özellikleri arasında belirgin bir şekilde yer almaktadır.Ulaşımın büyük sorunlarından biri verimlilikten taviz vermeden, ülke içerisinde yük taşımacılığının çevresel etkilerini azaltmaktır. Verimli taşımacılığın önemli unsuru, uzun mesafelere taşınan büyük hacimlerin, bahsedilen ilk ve son kilometreler arasında birleştirilmesidir.Dünyanın her yerinde görülebileceği üzere, özellikle suyolu taşımacılığı ve demiryolu taşımacılığı buna uygundur. Tüm mesafelerde en verimli kullanımı teşvik ederken, 300 kilometrenin üzerinde önemli ölçüde yeniden dengelemenin yapılması gereklidir.

Bu da 2030 itibariyle karayolu ile yük taşımacılığının yüzde 30’unun, 2050 yılı itibariyle ise yüzde 50’sinin “kombine taşımacılık sistemine” kayması anlamına gelmektedir.Bu uzun mesafeler özellikle, enerji kullanımı ve emisyonlar anlamında uygun duruma getirilmiş, ayrıca güvenilir, sınırlı tıkanıklık ile düşük işletim ve idari maliyetlere sahip olmaları yönünden, işleticilere cazip gelen gelişmiş yük koridorları olacaktır.Bu koridorlar, ülke taşımacılık sisteminin “çekirdek ağı” veya omurgasının yük bölümünü temsil edecektir. Bunlar, büyük şehir merkezlerini ve limanları birbirine bağlayacak, deniz ve demiryolu yük hatları üzerindeki düzenli hizmetlerin yanı sıra trafik yönetim araçları, alternatif yakıtlar ve lojistik merkezler ile desteklenen karayolu taşımacılığını da entegre edecektir.

Ancak bu tür koridorlar, idari işlemlerin basitleştirilmesi, yük takibi ve izlenmesine yönelik planların uygun hale getirilmesine de ihtiyaç duyacaktır. Kombine taşımacılık sistemi yük taşımacılığı ile ilgili idari külfetler de buna göre önemli ölçüde azaltılmalıdır. Yükün taşınmasına ilişkin formaliteler -aktarma sayısından bağımsız olarak - yalnızca bir kez ve elektronik olarak yapılmalıdır.Ülke içindeki yük akışının etkili bir şekilde yönetilmesine, idari yapının ve mevzuata ilişkin engellerin ortadan kaldırılmasıyla ulaşılabilir. Bu yapılacak düzenlemelere ilaveten ülke pazarının emniyet, güvenlik, çevre ve topluma ilişkin ortak mevzuatın tek tip olarak uygulanması da eşlik etmek zorundadır.Ulusal denetim mercileri arasındaki sistematik bilgi alışverişi, bir ihlalin tespit edilmesinin ardından, tüm ülkede etkili, ayrımcı olmayan ve caydırıcı uygulama politikasının sorunsuz bir şekilde izlenmesine olanak sağlayacaktır.

Pazara girişte engellerin ortadan kaldırılması ve modların entegrasyonu, çok uluslu ve çok modlu lojistik operatörlerinin rolünü güçlendirecektir. Kullanıcılar, taşımacılık hizmetleri ve bunları sağlayanlar arasında geniş bir seçeneğe sahip olacaktır.Kombine taşımacılık, uzun mesafe yük taşımacılığında (300 kilometre üzerinde) önemli bir role sahip olacaktır.

Ancak kısa ve orta mesafelerde gerçekleşen taşımaların büyük bölümü çoğunlukla karayoluyla yapılmaya devam edecektir. Bundan dolayı, daha iyi aerodinamik performansa olanak sağlayarak, bunların verimliliğini artırmak ve yeni motorların ve temiz akaryakıtın geliştirilmesini ve kabul edilmesini teşvik etmek önemlidir.Sürdürülebilir biyoyakıtların kullanılması, karayolu ile yük taşımacılığından doğan emisyonları azaltacaktır.

Ancak, önemli düzeylerde sera gazı tasarrufuna ulaşmak amacıyla bu biyoyakıtların üretilmesi problemli olarak kalmaktadır. Karayolu altyapısı gelecekte otomatik yönlendirme sistemleri ile donatılabilir. Bu teknik enerji tasarrufunun yanı sıra tıkanıklık ve kazaların azaltılmasını da sağlayacaktır.Konteynerle yapılan bazı yük taşımaları deniz taşımacılığına kaydırılabilir. Yük gemilerinin enerji verimliliği artırılabilir. Sıvılaştırılmış doğal gaz gibi alternatif yakıtlara geçmek sera gazı azaltımı potansiyelinin yanı sıra hava kirliliğine ilişkin bazı faydalar da sunacaktır.

Demiryolu ağının kapasitesini genişletmek için önemli ölçüde yatırıma ihtiyaç duyulacaktır. Öncelikle yeni yük hatlarının yapılması hızlandırılmalıdır.Kıtalararası yük taşımacılığında, hacim olarak yüklerin büyük çoğunluğu deniz yolu ile taşınmaktadır. Gelecek yıllarda bunun değişmesi beklenmemektedir. Kıtalararası ticaret özellikle neredeyse deniz taşımacılığına yaslanmaya devam edecektir ki deniz taşımacılığı yine küresel bir ticari faaliyet olmayı sürdürecektir.Denizyolu, dünya toplam taşımasının 3/4 nü gerçekleştirmektedir.

Türkiye, denizyolu taşımacılığının bu büyük payından yararlanabilir.Türkiye’nin etrafının denizlerle çevrili olması, dünyanın tüm denizlerine çıkış vermektedir. Ülkemizin jeopolitik konumu nedeniyle denizlerden gelecek yükleri demiryolu ile anakaraların içlerine, Asya’ya, Ortadoğu’ya, Kafkasya’ya, Avrupa’ya demiryolu ile taşımamız mümkündür. Bu avantajlı konumumuz hızla ülke için yararlı hale getirilmelidir.Demiryolcular olarak geleceğe umutla bakıyoruz.