Rusya, 24 Şubat’ta Ukrayna’ya birkaç bölgeden saldırdı. Yaşanan savaşın yarattığı insanlık dramlarını her gün dehşetle televizyonlardan izliyoruz. Yirmibirinci yüzyılda bile top tüfek kullanarak egemenlik alanlarını genişletme arzusu ile tutuşan insanların olabilmesi, yaşadığımız dehşeti daha da artırıyor.

Rusya – Ukrayna savaşı uluslararası ticarete ve taşımacılığa da büyük bir darbe vurdu. Ukrayna’ya gönderilen ihracat yüklerimiz yerine ulaşmadığı gibi, bu ülke üzerinden Belarus veya Rusya’ya transit taşınacak eşya da yerlerine ulaşamadı. Yurtdışına kaçmak için yola çıkanların oluşturduğu kilometrelerce uzayan otomobil kuyrukları, tıkanan sınır kapıları, çalışmayan limanlar Türk taşımacıların faaliyetlerine de büyük darbe vurdu. Ukrayna’dan yükledikleri ithal yükünü Türkiye’ye Odessa limanından RO-RO gemisiyle getirmek isteyen yüzlerce TIR kamyonu seferlerin savaş nedeniyle durması üzerinde limanda mahsur kaldı. Üzerinde yeterli nakit para bulunmayan ya da aracında yeterli yiyecek içecek bulunmayan TIR şoförlerinin yakınmalarını çaresizce izlemek durumunda kaldık. Türkiye’deki operasyon merkezinden bu durumda kalan şoförlere herhangi bir yardım yapılamamasının yarattığı stres, taşımacılık sektöründe uzun süreden beri yaşanmamış çarpıcı gerçekleri bir kez daha ortaya çıkardı.

Özellikle  yaş meyve sebze taşıyan kamyonlar zorda kaldı. Türkiye’deki ihracatçının da onaylaması üzerine bazı TIR kamyonlarındaki yaş meyve ve sebzeler şoförler tarafından aç ve açıkta kalan Ukrayna vatandaşlarına dağıtıldı. Romanya ve Bulgaristan yüklerini boşaltamayan, dolayısıyla dolu olarak geri dönüş yapmak isteyen Türk plakalı TIR kamyonlarından yol geçiş belgesi aranmayacağını bildirdi. Tüm yardım ellerinin uzatılmasına karşın, yaklaşık 500 kamyonumuz hala Türkiye’ye geri dönebilmenin yollarını bulabilmiş değil.

Önümüzdeki günlerde bu araçların geri dönüşünde yaşanacaklara da değinmekte yarar var.

• İhraç yüklü dönen araçların TIR karneleri karşı ülke tarafından ibra edilmediğinden, bu kamyonların sınır kapılarından hareket gümrüklerine sevk edilmesi için sınır kapılarında yeni bir transit belgesi aranmaması gerekecektir. Bunlar için bir elektronik ortamda bir özet beyan yaratılarak, kağıt ortamında düzenlenecek bir form tutanak ekinde orijinal TIR karnesi ile araçların hareket gümrük idaresine sevki mümkün olacaktır.
• Yaş meyve ve sebze taşırken bunları savaş koşullarında Ukrayna savaş mağdurlarına dağıtan TIR kamyonları da yine giderken kullandığı TIR karnesi ve form tutanakla hareket gümrüğüne sevk edilecektir.
• Rusya veya Ukrayna’dan ithal yükü almış TIR kamyonları da TIR karnelerin hareket gümrüklerince mühürlenmediği ya da yol boyu gümrüklerince ilgili koçanlar koparılarak dip koçanlarına meşruhat verilmediği gerekçesiyle durdurulmayacak, özet beyan ve form dilekçe ekindeki TIR karnesi ile varış gümrüğüne sevk edilecektir.
• Ukrayna’dan ithal yükü almasına karşın gümrük çalışanlarının savaşa katılması nedeniyle TIR karnesi veya başka bir transit belgesi olmaksızın sınır kapılarımıza gelmiş olan TIR kamyonları için bu kapılarda TR kodlu bir transit beyannamesi düzenlenerek, vergiler teminata bağlanmaksızın, memur refakatli olarak varış gümrük idarelerine sevk edilecektir.
• İhraç yükü ile hareket gümrük idaresine ulaşan TIR kamyonuna ait TIR karnesi tutanakla ibra edilecek ve eşya hakkında “geri gelen eşya” işlemi gerçekleştirilerek araç ihracatçının deposuna sevk edilecektir.
• Yaş meyve ve sebze taşırken bunları savaş koşullarında Ukrayna savaş mağdurlarına dağıtan TIR kamyonları hareket gümrüğüne intikal ettiğinde, TIR karnesi tutanakla ibra edilecek ve anılan ihraç eşyası ile ilgili tescil edilen ihracat beyannamesi iptal edilecektir.
• Rusya veya Ukrayna’dan ithal yükü almış TIR kamyonları varış gümrük idarelerine ulaştığında, TIR karnelerindeki eksik meşruhatlar dikkate alınmayacak, eşyanın tam olması halinde TIR karnesi ibra işlemi edilerek araç yükünü boşaltmak üzere geçici depolama yerine veya gümrük antreposuna memur refakatinde sevk edilecektir.
• Aynı şekilde, Ukrayna’dan ithal yükü almasına karşın gümrük çalışanlarının savaşa katılması nedeniyle TIR karnesi veya başka bir transit belgesi olmaksızın Türkiye’ye gelen ve TR kodlu transit beyannamesi ile sınır kapısından sevk edilen araçlar gerekli kontroller yapıldıktan sonra geçici depolama veya gümrük antrepolarına memur refakatinde sevk edilerek tahliye edilecektir.

Görüldüğü gibi, geri dönen TIR kamyonlarının rutin gümrük süreçleri dışında bir işleme tabi tutulması kaçınılmazdır. Gümrük idarelerimizin ve nakliyecilerimizin şimdiden bu süreçler konusunda Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından bilgilendirilmesi uygun olacaktır.