Dünya Bankası, ülkelerin lojistik performansını 2007 yılından bu yana ölçüyor. Endeks, tüm dünyada kabul görmüş önemli bir rapor olma özelliğine sahip. Ülkelerin lojistik sektöründeki yerini ve performansını tespit eden bu önemli çalışma, lojistiğe yönelik yatırım yapacak sermayenin de yönlendirilmesinde etkili oluyor. Çünkü artan lojistik performans beraberinde yatırımı da getiriyor.

FİNLANDİYALI BİR PROFESÖRÜN YAPTIĞI BİR ANKET ÇALIŞMASI

Lojistik Performans Endeksi ilk açıklandığında Türkiye’de çok da fazla ciddiye alınmamıştı. Çünkü ilk raporda Türkiye 34. sırada yer alıyordu. Oysa Türkiye, sadece coğrafi konumu ile bu sıralamada üst seviyelerde yer almalıydı, tezi öne sürülüyordu. Yani bir önyargı hakimdi. “Finlandiyalı bir profesörün yaptığı bir anket çalışması” gözüyle bakılıyordu. Elbette neticede bir anketti ama bu işin uzmanı kişilerle yapılan ve Dünya Bankası himayesinde gerçekleştiriliyordu. Endeks, iki yılda bir ve düzenli yapılmaya başlanınca, haliyle Türkiye’deki lojistik ve taşımacılık sektörü tarafından da fazlaca konuşulmaya ve üzerinde durulmaya başlandı. Sıralamanın üstüne çıkmak için lobi çalışmaları dahi yapıldı.

MİLLİ DAVA

Ve  son olarak 10. Kalkınma Planı’nda Türkiye’nin Dünya Bankası Lojistik Performans Endeksi’nde 2018 yılına kadar ilk 15 içinde olması yönünde hedef kondu. Sektör tarafından Türkiye'nin Lojistik Performans Endeksi’ndeki hedefi milli bir dava, olarak nitelendirildi. Cumhuriyet tarihinde ilk defa meclis kararı ile uluslararası bir lojistik performans endeksi hedef alınmıştı. Hedef 2018 yılına kadar ilk 15 içinde yer almaktı. Ancak bu pek mümkün görünmüyor.

19 SIRA ATLAMAK MÜMKÜN MÜ?

Geçtiğimiz günlerde Dünya Bankası, 2016 yılı Lojistik Performans Endeksi raporunu açıkladı. Bu raporda Türkiye 34. sırada yer aldı. Türkiye bir önceki Endeks olan 2014’tekinde 30. sırada yer almıştı. Yani Türkiye’nin bir sonraki Endeks olan 2018 endeksinde 19 sıra atlaması gerekiyor. Şu anki şartlarda bu pek mümkün görünmüyor ama umarım mümkün olur.

İKİ İLERİ BİR GERİ

Bir de ilginç bir durum var. Endeksin ilk hazırlandığı 2007 yılında, 3.15 not ortalaması 34. sırada yer alan Türkiye tam 9 yıl sonra açıklanan 2016 Endeksi”nde de 34. sırada yer alıyor. 9 yılda tabir yerindeyse “iki ileri bir geri” yaparak tekrar aynı sıraya gelmişiz.

Türkiye’nin 2018 yılında açıklanacak Endeks’te ilk 15 içinde alması için bugünkünden kat ve kat daha fazla çalışması gerekiyor. Hedef tabii ki yüksek tutulacak ama Türkiye’nin Endeks’te iki yıl içinde 19 sıra birden atlaması çok ama çok zor görünüyor.

ZAMAN AZ PERFORMANS ÜMİT VERİCİ DEĞİL

Peki Türkiye’nin ilk 15 içinde yer alması için hangi ülkeleri geçmesi gerekiyor? Bugün 34.sıradayız, 33 ile 15 arasında kimler var? Bizim rakiplerimiz kimler? İşte o rakipler: Finlandiya, Fransa, Danimarka, İrlanda, Avustralya, Güney Afrika, İtalya, Norveç, İspanya, Güney Kore, Tayvan, Çek Cumhuriyeti, Çin, İsrail, Litvanya, Katar, Macaristan, Malezya ve Polonya. Ülke bazında baktığınız zaman geçilmeyecek ülke yokmuş gibi gelse de Türkiye’nin geçmişteki performansına baktığımız zaman tekrar belirtmek gerekirse çok ama çok zor bir hedef olarak karşımızda duruyor ilk 15 içinde olmak. Zaman az, performans ümit verici değil. Çünkü rakipler de en az sizin kadar hatta sizden fazla çalışıyor.

ENDEKS’TEKİ KRİTERLER

Peki bu Endeks’te hangi kriterlere göre not veriliyor? Endeks’te dünyadaki 100’den fazla ülkenin (En son değerlendirmede ülke sayısı 160) lojistik performansı değerlendiriliyor. Değerlendirme yapılırken o ülkenin gümrük, altyapı, uluslararası gönderiler, lojistik yeterlilik, takip ve izleme ve zamanında teslim alanlarındaki performansına not veriliyor.

TÜRKİYE’NİN NOTLARI…

2016 Lojistik Performans Endeksi’nde Türkiye bu kriterlerden aldığı not ve o kriterlere göre yapılan sıralamadaki yeri şöyle oldu: Tekrar hatırlatmak gerekirse Türkiye son endekste 3.44 not ortalaması ile 34. sırada yer aldı.  Kriterlere gelince… Türkiye ‘Gümrük’ kriterinde 3.17 not alarak bu kriterde 37. sırada yer buldu. ‘Altyapı’da 3.49 not ile 28. sırada, ‘Uluslararası gönderiler’de 3.33 not ile 32. sırada, ‘Lojistik yeterlilik’te 3.42 not ile 30. sırada, ‘Takip ve izleme’de 3.49 not ile 33. sırada ve ‘Zamanında teslim’de 3.76 not ile 38. sırada yer aldı.

GÜMRÜK VE ZAMANINDA TESLİMAT

Bakıldığında dikkati çeken iki unsur var: Birincisi gümrük ve zamanında teslim konularında iyi değiliz. İkincisi ise kriterlerin tamamına bakıldığında en iyi olduğumuz yer ‘altyapı’ yani inşaat devam ediyor. Yenileme bitmiyor...

Gümrük ve zamanında teslim sektördekilerin sürekli dile getirdiği konuların başında yer alıyor. Kapıkule’de ve diğer kapılarda yaşanan uzun kuyruklar malum. Durum böyle olunca zamanında teslim de zorlaşıyor. Üstüne bir de diğer ülke sınırlarındaki geçişlerdeki beklemeler eklenince zamanında teslim imkansız hale geliyor. Bu konularda komşu ülkelerle ve geçiş ülkeleri ile ikili anlaşmaların Türkiye’nin işini daha da kolaylaştıracak şekilde düzenlenmesi için çalışmaların yapılması gerekiyor.  Örneğin Gümrük Birliği’nin yeniden güncellenmesi konusunun hızlandırılması şart. Bu iki kriterde önemli yol alınırsa ilk 15 içinde değilse de ilk 25 içinde olmak hiç de zor değil. Neden mi? Çünkü Türkiye 2012 yılında Endeks’te 27. sıraya kadar ilerleme kaydetmişti. Öte yandan Türkiye 2010 Endeksi’nde ise 39. sırada yer almıştı.

LOJİSTİK ÜLKESİ

Tekrar başa dönmek gerekirse… Türkiye’nin 2010 yılında 39. iken iki yıl sonra 2012’de 27 sıraya kadar yükselmesini görmüyor musun, diyenler olabilir. Umarım böyle düşünenlerin dediği gibi olur ama hedef konduktan yaklaşık bir yıl sonra 4 sıra gerileme oluyorsa bence bu hedefe iki yıl sonra yani 2018’de ulaşmak çok zor.

Yaklaşık 10 yıl içinde tekrar aynı yerine yani 34. sıraya oturmuş olan Türkiye’nin coğrafi avantajının verdiği konumu çok iyi değerlendirmesi gerekiyor. Eğer Türkiye, bir “Lojistik Ülkesi” olmak istiyorsa bu mirasın yani coğrafi konumunun üstüne yatmamalı! ‘Nasıl olsa ben hiçbir şey yapmasam bile Batı ve Doğu’nun ticareti benim topraklarımın üstünden geçecek’ henüz kimse tarafından denilmiyor ama çok ama çok çalışılmalı. Çünkü rakipler alternatif yollar üretiyor. Türkiye bu yollarda saf dışı bırakılıyor.

Son olarak ve tekrar belirtmek istiyorum: Özellikle gümrük ve zamanında teslimat konularının iyileştirilmesi için gerek sektör dernekleri gerekse devletin bu konuda projeler üretmesi gerekiyor. Bu projelerin uzun vadeli ve somut olması gerekiyor. Günü kurtarma çabası bize fayda sağlamayacaktır.

Gümrük ve zamanında teslimat sadece Türkiye’nin Endeks’te iyi noktaya gelmesini sağlamayacak ayrıca Türk lojistik firmalarının yabancı lojistik firmaları ile rekabetteki gücünü da artıracaktır. Tüm bunlar yapıldığında lojistik, kalkınma planlarında yazan hedeflerine ulaşabilir.

ŞENEL ÖZDEMİR / 

www.yesillojistikciler.com Genel Yayın Yönetmeni

senel.ozdemir@yesillojistikciler.com