Demiryolu taşımacılığı, tarihin seyrini değiştiren ve modern dünyanın şekillenmesine büyük ölçüde katkı sağlayan icatlardan biridir ve günümüzde de bu özelliğini taşımaktadır. Küresel anlamda kalkınmaya ve değişime yönelik etkisi her geçen gün artan demiryolları, özellikle emniyet, çevre, enerji ve ekonomik ihtiyaçlar bağlamında ulaştırma sektöründe giderek daha fazla önem kazanmaktadır.

Tüm dünyada, uluslararası demiryolu koridorları, küresel ticaretin gelişmesine paralel olarak hızla genişlemeye devam etmektedir. Demiryolu taşımacılığı artık sadece ulusal taşımalarla sınırlı kalmamakta, uluslararası taşımacılıkta da önemli bir rol oynamaktadır. Demiryolu ağlarının uluslararası etkinliği dünya çapında artmaktadır. Bu nedenle, ülkeler arası iş birliğini sağlamak için ortak altyapı, işletmecilik standartları ve mevzuat oluşturulması, sınır geçişlerinde zaman kaybını azaltmak, güvenlik ve takip edilebilirlik sağlamak, darboğazları gidermek ve eksik bağlantıları tamamlamak için politikalar ve yatırımlar geliştirilmektedir.

Demiryolu sektöründeki olumlu gelişmeler, ülkemizi de etkilemekte olup, sektöre yönelik yatırımlar artmaktadır. Türkiye, Asya ve Avrupa kıtaları arasındaki demiryolu ağlarından daha fazla faydalanmak için öncelikle demiryolu altyapısını ve araç ekipman parkını hızla geliştirmelidir.

Avrupa Birliği, taşımacılığı modern ekonomilerin anahtarı olarak görmekte, ulaştırma politikalarında demiryolu, denizyolu ve iç suyollarını desteklemektedir. Avrupa'da kesintisiz bir demiryolu altyapısı kurma hedefine yönelik temel noktalarda mutabakat sağlanmıştır. Bu, altyapı yönetimlerine ve demiryolu işletmelerine özerklik verme, taşımacılık faaliyetlerini altyapı yönetiminden ayırma, demiryolu işletmelerine altyapıya serbest erişim sağlama, altyapı kullanım ücretlerini eşit uygulama, demiryolu şebekesi ve araçlarının uyumunu sağlama gibi önlemleri içermektedir.

Ülkemizde, 2013 yılında çıkarılan Demiryolu Serbestleşme Kanunu ile serbestleşme süreci başlamış ve özel sektör Demiryolu Tren İşletmecileri (DTİ) sayısının artırılması hedeflenmiştir. Ancak, halen aktif olarak işletmecilik yapan özel sektör tren işletmecisi sayısı sadece iki adettir.

Özel sektör, tam rekabet ortamının oluşmaması nedeniyle DTİ olma konusunda çekimserdir. Bu durum, DTİ sayısının artmasını engellemekte ve demiryolu taşımacılığı olumsuz etkilenmektedir.

Demiryolu taşımacılığının daha fazla tercih edilmesini sağlamak için sektörün yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Serbest rekabet ortamı sağlanmalı ve demiryolu altyapısı verimli bir şekilde iyileştirilmelidir.

Ülkemizde demiryolu taşımacılığının yurtiçi taşımalardaki payı %4,5 civarındadır. Yurtiçi ve uluslararası taşıma işleri yapan organizatörlerin önündeki en büyük engellerden biri, lokomotif ve vagon kapasitesine erişim sorunudur. Bu sorun, ancak kapasitenin arttırılması, daha verimli bir işletme, yeni lokomotif ve vagon filolarının oluşturulması ve özel sektör DTİ'lerinin teşvik edilerek sektöre katılımlarının arttırılmasıyla çözülebilir.

Özellikle lokomotif yatırımı yapacak firmalara uzun vadeli, düşük faizli kredi sağlanmalıdır. Devletin TCDD Taşımacılık A.Ş.'ye sağladığı destekler, özel sektör DTİ'leri için de geçerli olmalıdır.

Ülkemizde ve komşu coğrafyalarda büyük demiryolu yük hacmi bulunmaktadır. Bu yükün demiryolu ile daha fazla taşınabilmesi, ülke ekonomisine ve sanayicimize önemli katkılar sağlayacaktır. Taşıma organizatörleri, gelişen demiryolu ile daha büyük tonajlarda taşımalar gerçekleştirebilirler. Taşıma işleri organizatörlerinin demiryolunu daha fazla tercih etmeleri ve daha etkili bir şekilde kullanabilmeleri için gerekli adımlar atılmalıdır. Mevzuat, altyapı ve lokomotif/vagon parkıyla ilgili yatırımlar hızla planlanmalı ve hayata geçirilmelidir.

Nükhet Işıkoğlu (Demiryolu Taşımacılığı Derneği Genel Müdürü)