Türkiye, demiryolu altyapısında Avrupa standartlarına uyum sağlama hedefi doğrultusunda çalışmalarını sürdürmektedir ve ileriye dönük ulaştırma planlarında demiryolu yatırımlarına önemli bir yer verilmektedir.

Türkiye, Orta Koridor ve yakın çevresinden geçen uluslararası lojistik koridorlarda daha etkin olmayı hedefliyor. Fakat burada özellikle şunu belirtmek isterim. Bu koridorlara baktığımızda genellikle demiryolu+denizyolu bağlantılı intermodal taşımacılığı destekleyen koridorlar olduğunu görüyoruz. Bu durumda demiryolu altyapımızı geliştirmek ve verimli bir taşımacılık yapacak duruma getirmek bu koridorlara entegrasyonda olmazsa olmaz bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ulaştırma bütçemizde demiryolu yatırımlarının oranı 2013’te %33 iken, 2024’te %55’e yükseldi. Ancak bu yatırımların alt kırılımlarına baktığımızda büyük payı yolcu taşımacılığının yapılacağı hızlı tren yatırımları olduğunu görüyoruz. Yatırımlarda yük taşımacılığına da eşit şekilde pay ayrılmalıdır.

AB 2024 Türkiye Raporu 30 Ekim 2024 tarihinde yayınlanmıştır. Türkiye'nin ulaştırma ve demiryolu alanındaki ilerlemeleri de değerlendirmiş, sürdürülebilir ulaşım ve karbon salımı azaltma hedeflerine ulaşmak için kritik alanlarda yapılması gereken iyileştirmelere odaklanmıştır. Rapordaki veriler doğrultusunda Türkiye'nin demiryolu politikasında sürdürülebilirlik ve entegrasyon hedefleri çerçevesinde kaydettiği gelişmeleri ve mevcut durumu ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.

Türkiye, 2053 yılına kadar ulaşım sektöründeki karbon salımı azaltma hedefi doğrultusunda demiryolu altyapısına yatırım yapmayı hızlandırmıştır. AB'nin Yeşil Mutabakatı doğrultusunda sürdürülebilir ulaşıma geçiş hedefi, Türkiye’nin de uyum sağlaması gereken bir öncelik olarak öne çıkmaktadır. AB 2024 Türkiye raporunda vurgulanan unsurlar arasında, Türkiye’nin demiryolu taşımacılığında “yeşil teknolojilerin benimsenmesi” ve “alternatif yakıtların kullanımı” yer almaktadır. Bu noktada AB, Türkiye'ye ulaşım altyapısında gerekli dönüşümleri sağlaması ve paydaşlar arası koordinasyonu artırması tavsiyesinde bulunmaktadır.

AB raporunda, Türkiye’nin demiryolu sektöründe bazı yapısal sorunlara dikkat çekilmektedir. Bu sorunların başında, devlet destekli demiryolu operatörüne sağlanan sübvansiyonlar ve finansal bağımsızlığının olmaması gelmektedir. Demiryolu taşımacılığı sektöründe serbest rekabetin teşvik edilmesinin hizmet kalitesini artıracağı öngörülmektedir. Ayrıca, demiryolu sektörü için beklenen çerçeve yasasının kabul edilmemesi ve AB'nin 4. Demiryolu Paketi ile uyumun hala sağlanamamış olması önemli bir eksiklik olarak belirtilmiştir. Bu pakete uyumun sağlanması, Türkiye'nin demiryolu altyapısında karşılıklı işletilebilirliği artırmak ve güvenlik standartlarını yükseltmek için gereklidir.

AB ile uyum sürecinde Türkiye, “Trans-Avrupa Ulaşım Ağı (TEN-T)” projelerine de ağırlık vermektedir. Özellikle “Halkalı-Kapıkule demiryolu hattı” projesinin ilerlemesi, Türkiye'nin AB ulaşım ağına entegrasyon hedefi açısından önemli bir gelişmedir. Bu proje ile Avrupa'nın doğusundan batısına uzanan bir demiryolu koridorunun tamamlanması hedeflenmekte olup, Türkiye’nin bu projeyle bölgesel bir ulaşım merkezi haline gelmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, “Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün demiryolu bağlantılarının” oluşturulması, Türkiye’nin demiryolu ağının bölgesel ve uluslararası ölçekte entegrasyonunu güçlendirecektir.

AB, Türkiye’nin demiryolu sektöründe karbonsuzlaştırma yönünde daha somut adımlar atması gerektiğine dikkat çekmiştir. Bu kapsamda, özellikle demiryolu taşımacılığında “yeşil teknolojilerin benimsenmesi”, “alternatif yakıtların kullanımı” ve “sürdürülebilir kent içi hareketlilik planlarının” geliştirilmesi önerilmektedir.

Türkiye, demiryolu sektöründe sürdürülebilirlik ve entegrasyon hedeflerine ulaşmak için AB standartlarına uyum sürecini hızlandırmalıdır. Bu hedefe yönelik olarak Türkiye'nin demiryolu konusunda “yasal düzenlemeler yapması”, “altyapı projelerine yatırım yapması” ve “şeffaflık ile rekabet ortamını sağlaması” konuları önem arz etmektedir. Demiryolu altyapısında yeşil teknolojilere geçişi teşvik etmek, sektörde karşılıklı işletilebilirliği sağlamak ve karbon salımı azaltmak gibi adımlar hızla atılmalıdır. Özellikle demiryolu güvenliği, işletmecilikte verimlilik odaklı çalışmaların geliştirilmesi ve altyapıda bağımsız bir denetim yapısının oluşturulması gereklidir.

Türkiye'nin demiryolu sektöründe AB uyum süreci, sürdürülebilir ulaşım hedefleri doğrultusunda kritik bir öneme sahiptir. Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan 2024 Türkiye Raporu, Türkiye'nin demiryolu sektöründe atması gereken adımları ve karşılaştığı zorlukları açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Türkiye’nin demiryolu altyapısında daha sürdürülebilir ve rekabetçi bir yapı kurması, ülkenin AB yönüne ticaretine de olumlu katkılar sağlayacaktır.

Demiryoluna yapılan her yatırım, geleceğe çevre dostu bir miras bırakmanın en anlamlı adımlarından biridir.

Nükhet Işıkoğlu (Demiryolu Taşımacılığı Derneği Genel Müdürü)