Düzen Bozan Lojistik Hareketler Kazandırıyor!
[caption id="attachment_1739" align="alignleft" width="398"] Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Lojistik Yönetimi Bölüm Başkanı Prof
[caption id="attachment_1739" align="alignleft" width="398"] Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Lojistik Yönetimi Bölüm Başkanı Prof.Dr. Okan Tuna[/caption]Bir önceki yazımda düzen bozucu inovasyon (disruptive innovation) kavramından bahsetmiş ancak fazla detaya girmemiştim. Bu yazımda, bu tür düzen bozucu inovasyonların yeri nedir ve nereye doğru evriliyor konusunu hem lojistik sektörü hem de Türkiye kapsamında ele almaya çalışacağım.Düzen bozucu inovasyon, mevcut iş modelleri yerine daha karlı daha etkin farklılaştırılmış yeni iş modelleri yaratmak anlamına geliyor. Son dönemlerde dijitalleşme gerçeğinin ciddi ivme kazanmasıyla gündemimize bir hayli oturmuş bir olgu olarak çıkan bu kavram aslında konvansiyonel iş modellerine bir meydan okuma olarak da değerlendirilebilir.İŞTE BUDUR?Düzen bozucu inovasyonun küresel ölçekte birçok uygulaması var. Ama “işte budur” dedirtecek örnekler; Uber, Airbnb, Snapchat olarak sıralanabilir. Bu üç efsane start-up’ın Temmuz 2015 itibariyle piyasa değerleri toplamı 73 milyar dolar ve en eskisi 2008 yılında kurulmuş. Araç sahipleri ile kent içi taksi hizmeti beklentisi olanları buluşturan Uber ise bu üç büyüğün içinde 41 milyar dolar pazar değeri ve 800 milyon dolar (2014 yılı itibariyle) yıllık geliri ile en ilgi çekeni. Ulaştırma alanında yıkıcı bir inovasyon olarak değerlendirebileceğimiz bu oluşum Fransa başta olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde “korsan taksicilik” ile eş değer tutulması nedeniyle çok büyük tepki görmesine rağmen düzeni yıkmaya yönelik eylemini son hızıyla sürdürüyor.DÜZEN BOZUCU UNSURLAR LOJİSTİKTE DAHA YAVAŞ GELİŞİM GÖSTERİYORLojistik sektöründe ise düzen bozucu inovasyonların daha yavaş bir gelişim içinde olduğunu gözlemliyoruz. Bunun temel nedenleri sektörün endüstriyel bir pazara hizmet ediyor olması (B2B), somut varlıklara (gemi, depo, TIR v.b.) dayanan bir operasyonel kurgunun varlığı ve en önemlisi de sektörün zihniyetinin (mindset) bu konuya yönelik olarak değişim göster(e)memesi. Aslında, INTTRA gibi bir oluşumu yıllar öncesinden başlatan denizcilik/lojistik sektörü her ne kadar bu konuya çok erken başlamış gibi gözükse de diğer sektörler gibi heyecan verici işler yapma konusunda geri kalıyor. Ancak, lojistik sektöründe izlenmeye değer ve sektörde heyecan yaratmaya aday “start-up”lar da yok değil. Freightos, Transporteca, İcontainers, Freightfilter ve Xeneta bunlara örnek olarak verilebilir. Tüm bu sıraladığım “start-up”ların tümü online forwarderlık yapma konusunda iddiaları olan kurgular ve gelecek yıllar içerisinde birkaçının ismini çok daha sık duyacağımız kesin.Türkiye’deki durumu değerlendirdiğimizde ise; düzen bozucu inovasyon konusunda son yıllarda önemli gelişmelerin yaşandığını ancak küresel ölçekte bir hayli geride kaldığımızı gözlemliyoruz. Girişimci, ekosistem, yatırımcı, devlet ve üniversite gibi temel bileşenlerin etkin ve koordineli çalışmasının sonucu girişimcilik ortamının geliştiği bir gerçek. Türkiye’nin ise bu bileşenleri etkinleştirmesinin zaman alacağı da diğer bir gerçek. Ancak, genç kuşağın bu konuya ilgisinin artması belki de en önemli kazanımlarımızdan biri olarak değerlendirilebilir.TÜRKİYE’DEKİ DÜZEN BOZAN LOJİSTİK HAREKETLERTürkiye’de ki “düzen bozucu girişimcilik” ortamının henüz emekleme döneminde olmasının lojistik sektörünü de etkilemesini doğal karşılamalı. Kendi gündemi içerisinde, özellikle operasyonel sorunlarla boğuşan sektörümüzden “düzen bozucu inovasyon” sesleri çok olmasa da geliyor. Borusan Lojistik tarafından başlatılan Bukoli ve E-taşımacılık düzen bozucu inovasyona örnek çok güzel projeler. E-ticaretin gelişmesiyle bireylere yönelik kargo sevkiyatlarının artması ile birlikte yaşanan en önemli problemlerden biri alıcının istenilen saatte yerinde bulunamaması. Bukoli bu soruna çözüm için, mahallelerdeki esnaflar ile anlaşıyor ve onları bir sevkiyat noktası olarak kullanarak alıcıların evde bulunamaması sorununu aşıyor. Son dönemlerde, iş plazalarının e-ticarete ilişkin sevkiyatları kabul etmemesi, bu sistemin hızlıca yayılacağının en önemli kanıtlarından biri bence. E-taşımacılık projesi ise karayolu taşımacılığı kapsamında yüke kamyon kamyona da yük buluyor. Buna benzer bir diğer proje de Webnak adıyla hizmet vermekte. Webnak projesinin Türkiye’de dijital startup yatırımları konusunda önemli bir kurum olan Aslanoba Capital tarafından da desteklendiğinin altını çizmekte fayda var.GET UP…STAND UP…Peki, lojistik sektörümüz ne yapmalı? Uzun cümlelere gerek yok. Düzen bozmanın diyalektik bir gerçeklik olduğunu ve ilerleme için de önemli bir kaldıraç etkisi yarattığını kabul etmek ile işe başlamak gerektiğini düşünüyorum. Her şeyin başı zihniyet. Bu zihniyetin temel kurgusu da “muhafaza etmek” değil “değiştirmek” üzerine dayanıyor. Belki de Bob Dylan dinlemek ile yola koyulmalıyız; “Get Up… Stand Up…”Prof. Dr. Okan TUNA / otuna@deu.edu.trDokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Lojistik Yönetimi Bölümü