Gümrükler Genel Müdürlüğü yayımladığı 04.04.2022 tarihli 2022/7 sayılı Genelge ile transit operasyonlarında gümrük idareleri arasında farklı uygulamalara neden olan konulara açıklık getirdi. Sırasıyla bu uygulama farklılıklarına ve anılan Genelge ile getirilen açıklamalara değinmekte yarar var.

1.Transit beyannamelerine ilişkin eksiklik/fazlalık takibatları: Mevcut mevzuat hükümlerine göre, özet beyan eksiklik/fazlalığının konusunu Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için giriş gümrük idaresine (ilk gümrük idaresine) verilen özet beyanın oluşturduğu, dolayısıyla özet beyan eksiklik/fazlalık tespiti ve takibatının giriş gümrük idarelerince yapılacağı ve takibatın eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından önce başlatılacağı biliniyor. Durum böyle olunca, transit rejimi kapsamında transit beyannamesi ile giriş gümrük idaresinden varış (iç ya da sınır) gümrük idaresine sevk edilen eşyada varış gümrük idaresince farklılık tespit edilmesi durumunda, varış gümrük idaresinde özet beyan eksiklik/fazlalık takibatı yapılmaması gerekiyor. Öte yandan TIR karnesi kapsamındaki eşyada tespit edilen eksiklik veya fazlalıklara ilişkin takibatın, özet beyan hükümlerine göre değil, TIR karnesine ilişkin mevzuat hükümlerine göre yapılıyor.

Genelgenin devamında, “Bu bağlamda, özet beyan giriş gümrük idaresine verilmekte olup transit rejimi kapsamında varış (iç ya da sınır) gümrük idaresine sevk edilen eşya için 2012/2 sayılı Genelge uyarınca özet beyan eksiklik/fazlalık takibatı uygulaması söz konusu değildir. Bu çerçevede özet beyan eksiklik/fazlalık tespiti ve takibatının giriş gümrük idaresince yapılması gerekmekte olup transit rejimi kapsamında taşınan eşya için varış gümrük idaresince yapılan muayene sonucunda eşyada beyana aykırılık çıkması halinde, Gümrük Yönetmeliğinin 239 ila 242’inci maddelerinde ulusal ve ortak transit rejimi ayrımı yapılarak düzenlenen hükümler; TIR Karnesi kapsamındaki eksiklik ve fazlalık takibatları için ise Gümrük Genel Tebliği (TIR İşlemleri) (Seri No: 1)'nin 34’üncü maddesi hükümleri çerçevesinde işlem yapılması gerekir” deniliyor.

Bir başka anlatımla, eşyanın özet beyan eksiklik veya fazlalık takibatlarını giriş (deniz limanı, havalimanı, demiryolu sınır kapısı ya da kara sınır kapısı gümrük idareleri yapacak; varış gümrük idareleri yapmayacaktır. Varış gümrük idaresinde eşyanın eksik veya fazla çıkması halinde ister T1 Belgesi ile TIR Karnesi himayesinde getirilen eşya olsun, Gümrük Kanunu’nun 235/5’inci maddesinin (c) ve (d) bentlerine göre işlem yapılacaktır. Yani eksik çıkan eşyanın gümrük vergilerinin alınmasının yanı sıra eşyanın gümrük vergilerinin iki katı idari para cezası uygulanacaktır. Yine varış gümrük idaresince beyana göre fazla bulunan eşyanın gümrük vergileri kadar para cezası kesilerek, fazla eşya tasfiyeye tabi tutulacaktır.

2. TIR ithalat kayıtları, NCTS teslim kayıtları ve HT kodlu aktarma bildiriminden oluşturulan teslim kayıtlarının iptali: Genelgenin devamında, “Gümrük Yönetmeliğinin 61’inci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde TIR Karnesi kapsamı eşya için özet beyan aranmayacağı hüküm altına alınmış olup, TIR Karnesi kapsamında taşınan eşya için Volet-2 bilgilerinden BİLGE Sisteminin özet beyan modülünde otomatik olarak oluşturulan, ‘IM’ kodlu sayıya sahip ve ‘TIRİTH’ rejim kodlu TIR ithalat kaydı, TIR Karnesi işlemlerinin yapıldığı TIR Transit Takip Programı ile BİLGE Sistemi arasında karşılıklı olarak, doğrudan veri aktarma mekanizmasının bulunmaması nedeniyle, eşyanın başka bir gümrük rejimine tabi tutulabilmesi için düşünülmüş teknik bir çözümdür.

Benzer şekilde, BİLGE Sisteminin özet beyan modülünde; NCTS beyannamesinin varış gümrük idaresince varışının haber edilmesi aşamasında ‘İç gümrük olarak mı işlem yapılıyor?’ sorusuna ‘Evet’ denilmesi durumunda sistem tarafından anılan transit beyannamesine ilişkin transit beyannamesi ile aynı sayıya sahip bir NCTS teslim kaydı, HT kodlu aktarma bildiriminin varış gümrük idaresince varış işleminin onaylanması ile birlikte sistem tarafından anılan aktarma bildirimine ilişkin aktarma bildirimi ile aynı sayıya sahip bir teslim kaydı oluşturularak eşyanın başka bir gümrük rejimine tabi tutulabilmesi sağlanmaktadır.

Söz konusu TIR ithalat kayıtları, NCTS teslim kayıtları ve HT kodlu aktarma bildiriminden oluşturulan teslim kayıtları, BİLGE Sisteminin özet beyan modülünde oluşmakta olsa da söz konusu kayıtlar gerçek ve hukuki anlamda özet beyan niteliğini haiz değildir.

Bu itibarla, sistemde otomatik olarak oluşturulan ve yükümlü hatasından kaynaklanmayan söz konusu kayıtların iptalinde; Gümrük Yönetmeliğinin (82) numaralı ekinin 3’üncü maddesinde yer alan ‘Özet beyan iptali (yükümlünün hatasından kaynaklanması hali)’ durumunda uygulanan Gümrük Kanununun 241’inci maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki usulsüzlük cezasının uygulanmaması gerekir” denilmektedir.

Yani Ticaret Bakanlığı, “TIR ithalat kayıtları, NCTS teslim kayıtları ve HT kodlu aktarma bildiriminden oluşturulan teslim kayıtlarının yanlış yapılmış olması nedeniyle, bunların iptali ya da düzeltilmesi için taşıyıcıya 241 usulsüzlük para cezası kesmeyin. Çünkü bu taşıyıcının yaptığı bir hata değil” demekte ve gümrük idarelerini bu yönde uyarmaktadır.

3. Transit süre aşımlarında uygulanan idari para cezası: Genelgede transit süre aşımları konusunda da şu düzenlemelere yer veriliyor: “Bilindiği üzere NCTS beyannamelerine, varış gümrük idaresinde ‘Varışı haber et’ komutuyla yapılan varış kaydı ile birlikte sistem üzerinden otomatik olarak hareket gümrük idaresine taşımanın sonlandığını bildiren ‘Varış Bilgisi’ mesajı [ARR_ADV (IE006)] gönderilmekte olup söz konusu varış kaydı hukuki ve gerçek anlamda Gümrük Yönetmeliğinin 71’inci maddesinde yer verilen varış bildirimi değildir.

Bu kapsamda, transit süresi aşımlarında; Gümrük Yönetmeliğinin (82) numaralı ekinin 43’üncü maddesinde yer alan ‘Varış bildiriminin, taşıma aracının eşyanın boşaltılacağı gümrük idaresine ulaşmasından sonraki altı saatten daha sonra verilmesi’ hükmü uyarınca Gümrük Kanununun 241’inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında usulsüzlük cezası değil, transit sürelerinin ne kadar aşıldığına bağlı olarak aynı Kanunun 241/3/e, 241/4/d, 241/5a veya 241/6/c maddeleri uyarınca idari para cezası uygulanması gerekir.”

Bir başka anlatımla Genelge ile, “Gümrük Yönetmeliğinin 71/2 maddesinde belirtilen ‘Karayolu ve demiryolu taşımacılığında, eşyanın giriş gümrük idaresine sunulması ile varış bildiriminin verildiği kabul edilir’ denildiğinden, taşıma aracı gümrüğe ulaştıktan sonra ‘6 saati aşan varış bildirimi kabul edilmeyen’ transit süre aşımlarında 241/1 maddesine göre göre 235 TL değil, 24 saatlik süre aşımlarında 470 TL, 48 saatlik süre aşımlarında 940 TL, 72 saatlik süre aşımlarında 1.410 TL ve 72 saatten daha fazla süre aşımlarında 1880 TL para cezası kesin” talimatı veriliyor.

TIR ithalat kayıtları, NCTS teslim kayıtları ve HT kodlu aktarma bildiriminden oluşturulan teslim kayıtlarının iptali konusundaki yanlış uygulamalarla nakliyecilere gereksiz ceza kesilmesine son verildiği için Genelge’nin ikinci başlıklı bölümü yerinde bir düzenleme olarak değerlendiriliyor.

Bununla birlikte, Genelgenin birinci ve üçüncü başlıkları, nakliye operasyonlarında yüklenen eşya miktarına dikkat edilmesi gerektiği ve belirlenen transit sürelerinin aşılmamasına özen gösterilmesi icap ettiği hususlarında nakliyecilere son bir uyarı niteliğinde görünüyor.

Cahit Soysal (cahit.soysal@gmail.com)