Aralık ayından beri dünya gündeminin bir numaralı maddesi olan koronavirüs Türkiye’yi de etkisi altına aldı. Bugün itibarıyla 7,5 milyar insan arasında “1918 İspanyol Gribi” pandemisini yaşayan da kalmadığından “eskiden benzeri bir salgın yaşamıştık, ne günlerdi” diye eski günlerle bugünü mukayese edecek bir kişi bile yok aramızda. Yani tüm dünya hazırlıksız yakalandı bu virüse. Milyarlarca dolarlık yatırım yaparak dünyayı iki defa yok edecek kadar nükleer bomba üretip depolarda çürüten süper güçlerin, sadece 1 milyon dolar harcayarak 10 milyon adet “koruyucu maske” üretip bu günler için depolamamış olması ise ayrı bir ironi konusu.

100 bilinmeyenli bir denklem olan koronavirüse karşı “Sürü Bağışıklığı” gibi komik bir mücadele önlemi alacağını söyleyen İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un yoğun bakımda olduğu, ölü sayısının yüz bine ulaştığı bu günlerde, işin şakaya gelir tarafının olmadığını herkes anladı.

Bu bağlamda, Türkiye’de bilim insanlarının yol göstericiliğine itibar eden siyasi iktidarın tam zamanında sosyal izolasyon kararı alarak, Türkiye’yi daha büyük bir felaketten kurtardığı için hakkını teslim etmek gerekir.

Koronavirüsle mücadele kapsamında dış ticaret ve taşımacılığa yönelik olarak kamu tarafından son iki ayda alınan kararları da şöyle sıralayabiliriz: 

-4 Mart’ta “koruyucu maske”, “tulum”, “sıvı geçirmez önlük”, “koruyucu gözlükler”, “tıbbi ve cerrahi maske”, “steril eldiven” “İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi”ne alınarak, ihracatı zorlaştırıldı.

-5 Mart’ta İranlı şoförlerin 14 günden daha uzun bir süre önce İran, Güney Kore, İtalya, Çin ve Irak bulunmadıkları tespit edilenlerin, sınırda sağlık kontrollerinin yapılması, herhangi bir hastalık belirti ve bulgusu saptanmaması halinde geçişlerine izin verilmesine karar verildi.

-11 Mart’ta transit süre sınırı aşımlarının koronavirüs salgını nedeniyle İran ve Irak’a açılan kara hudut kapılarında giriş ve çıkışların kısıtlanmasından kaynaklı olduğunun tespit edilmesi halinde, para cezası uygulanmamasına karar verildi.

-12 Mart’ta koronavirüs salgını nedeniyle İran ve Irak’a açılan kara hudut kapılarında alınan önlemlerden kaynaklanan Gümrük Kanunun 46’ncı maddesindeki sürelere ilişkin ek süre taleplerinin karşılanması yönünde gümrük idarelerine talimat verildi.

-13 Mart’ta Covid-19 nedeniyle yapılan kontrol sonucunda Habur Gümrük Müdürlüğünde gecikmelerin oluştuğu, İpekyolu Gümrük Müdürlüğüyle koordineli çalışarak geçişlerin hızlandırılması talimatı verildi.

-13 Mart’ta İran’a açılan kara gümrük kapılarında alınan sıkı önlemler nedeniyle demiryolu taşımacılığını artırmaya yönelik olarak Türkiye-İran sınırındaki Kapıköy sınır kapısından yapılacak demiryolu taşımacılığına ilişkin işlemler düzenlendi.

-16 Mart’ta Azerbaycan ile Türkiye arasındaki havayolu ve karayolu ile yolcu taşımacılığının durdurulmasına, eşya taşımacılığın ise devam etmesine karar verildi.

-18 Mart’ta Yunanistan ve Bulgaristan’a açılan kara ve demiryolu sınır kapıları yolcu giriş ve çıkışına kapatıldı.

-18 Mart’ta Sarp Sınır Kapısı’na ek olarak Posof/Türkgözü ve Çıldır/Aktaş kara sınır kapıları, Kars Tren Garı yolcu trafiğine karşılıklı olarak kapatıldı. 

-18 Mart’ta yurtdışından getirilen bütün cenazelere “Yurtdışından Getirilen Cenaze İşlemleri Yönergesi” çerçevesinde “riskli ülke” grubundaymış gibi işlem yapılması talimatlandırıldı.

-19 Mart’ta Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, İrlanda, İsviçre, İngiltere ve Mısır’dan yolcu girişleri ve bu ülkelere Türk vatandaşlarının geçici çıkışı durduruldu.

-19 Mart’ta tahahhüt hesabı kapatılmamış “dahilde işleme izin belgeleri” için üç ay, “dahilde işleme izinleri” için bir ay içinde müracaat edilmiş olması halinde 6 aya kadar ek süre verilmesi kararlaştırıldı.

-19 Mart’ta nedeni ne olursa olsun ikinci bir talimata kadar tüm transit süre aşımlarında para cezası uygulamaması yönünde gümrük idareleri talimatlandırıldı.

-20 Mart’ta “cerrahide kullanılan eldivenler”, “serum ve kan verme seti kanülü”, “damar içi kataterler”in ithalatında “tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usulden” (kamyonüstü işlemden) ve “varış öncesi gümrükleme kolaylığından” yararlandırılmasına karar verildi.

-22 Mart 2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2020/4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesinde «Çalıştırılma biçimine bakılmaksızın kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlara uzaktan çalışma, dönüşümlü çalışma gibi esnek çalışma yöntemleri uygulanabilir» denildi; bu yetki Ticaret Bakanlığı tarafından 23.03.3020 tarihli onayla bölge müdürlüklerine ve il müdürlükleri için valiliklere devredildi.

-23 Mart’ta “Geçici İthalat Rejimi”, “Hariçte İşleme Rejimi” ve “Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi” gibi özellik arzeden işlemler için önceden verilmiş sürelerin, süre uzatım talebi olmaksızın 30.06.2020’ye kadar uzatılmasına karar verildi.

-24 Mart’ta serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmaların kendi ihtiyaçları çerçevesinde Türkiye’den temin edecekleri “ihracı ön izne bağlı mallar” içinde yer alan eşyanın 5.000 ABD Doları karşılığı Türk Lirası tutarını geçmeyenler için bu ön izin aranmaması ve bu eşyanın serbest bölgelerden çıkışına izin verilmemesi talimatlandırıldı.

-25 Mart’ta “dökme etil alkol”ün nihai kullanım kapsamında “kolonya ve dezenfektan üretiminde kullanılmak üzere” ithalinde yüzde 10 olan Gümrük Vergisi sıfıra indirildi. Ayrıca “Ozonoterapi, oksijenoterapi, aeroterapi, suni teneffüs veya diğer terapik teneffüs cihazları”nın yüzde 13 olan gümrük vergisi, “bir kullanımlık maskeler”in yüzde 20 olan gümrük vergisi sıfıra indirildi.

-25 Mart’ta yüzde 3,7 ve yüzde 3,6 oranında gümrük vergisine tabi “bazı madeni yağlar ve nitril gruplu bileşikler” içen 15.02.2021 tarihinde kadar yüzde 0 gümrük vergisi oranı ile “tarife kontenjanı” açıldı.

-25 Mart’ta Türkmenistan yabancı uyruklu sürücülerin yurda girişine izin vermediği için bu ülkeye yönelik taşımacılıkta Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının kullanılması tavsiye edildi.

-26 Mart’ta “ventilatör”, “ecmo cihazı”, “oksijen konsantratörü”, “ventilasyon sarfları”, “flow sensör”, “eksprasyon valfi”, “oksijen sensörü”, “anestezi/ventilatör devresi”, “kanül”, “entübasyon tüpleri”, “yoğun bakım monitörleri” ihracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi”ne eklenerek ihracı zorlaştırıldı.

-27 Mart’ta Türkiye hava sahası yurt dışı uçuşlara tamamen kapatıldı.

-30 Mart’ta Şehirlerarası otobüs ve uçak taşımacılığı Seyahat İzin Belgesine bağlandı.

-30 Mart’ta “ihracı ön izne bağlı mallar”ın gemilere kumanya olarak verilmesi durumunda ön izin belgesi aranmaması; bu kapsamda teslim edilen sınırlı miktardaki “dezenfektan”, “kolonya” ve “etil alkol” için 15 günlük listelerin Bakanlığa iletilmesi talimatlandırıldı.

-30 Mart’ta gümrük idaresinde uzlaşma erteleme taleplerinin olumlu karşılanması; erteleme talebinin olmaması durumunda da salgına karşı alınması gereken tedbirler dikkate alınarak değerlendirme yapılması talimatlandırıldı.

-31 Mart’ta menşe şahadetnamesinin fiili ithal tarihinde olmaması veya ibraz edilen menşe şahadetnamesinin kabul edilmemesi halinde, anılan belgenin ibrazı için talep edilen 6 ay ek süre taleplerinin 01.02.2020-30.06.2020 tarihleri arasında dondurulmasına karar verildi.

-31 Mart’ta İhraç edilip koronavirüs salgını nedeniyle geri gelen eşyanın işlemlerinin öncelikli olarak tamamlanması, bilahare ilgili kurum ve kuruluşlarla yazışma yapılması talimatlandırıldı.

-31 Mart’ta geçerliliği 30.06.2020 tarihinde kadar sona erecek olan “Onaylanmış Kişi Statü Belgeleri”nin ve yenileme başvurusu yapılmış ancak başvurusu henüz sonuçlanmamış statü belgelerinin süresi 90 gün uzatıldı.

-2 Nisan’da “laboratuvarlarda veya teşhiste kullanılan reaktifler”, “laboratuvarlarda veya teşhiste kullanılan müstahzar reaktifler” ve “bağışıklık ürünleri”nin ithalatı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumundan alınacak uygunluk yazısına bağlanarak “İthalatı Ön İzne Bağlı Eşya” statüsüne getirildi.

-2 Nisan’da yayımlanan 2019/16 sayılı Genelge’de yapılan güncelleme ile Suriye’de güvenlik altına alınan bölgelere yapılacak ihracat ve bu bölgelerden yapılacak ithalat ve transitte gümrük hizmeti verebilecek veya verilemeyecek eşya listeleri yeniden belirlendi.

-3 Nisan’da yurtdışından gelen şoförlerin karantinaya alınması ve sınır kapılarında gerçekleştirilecek sağlık kontrolleri ve dezenfeksiyon uygulamalarının uzun kuyruklara sebep olması nedeniyle, TIR Karnesi iade süreleri 30.06.2020 tarihine kadar 30 günden 90 güne uzatıldı.

-Neredeyse dış ticaret ve uluslararası taşımacılıkla ilgili kamu kuruluşları tarafından yürütülen tüm işlemlerin elektronik ortamdan izlenmesine karar verildi.

Diğer dünya ülkeleri ile birlikte Türkiye’nin de zor günlerden geçtiği çok açık. Bu bakımdan, kamu otoritesi elinden gelenin en iyisini yaparak toplumu ayakta tutmaya çalışıyor. Sağlık çalışanları hayatları pahasına görev yapmaya devam ediyor. Güvenlik kuvvetlerimiz, gümrük çalışanlarımız, belediye çalışanlarımız virüs nedeniyle işlerini bir kenara bırakmıyor. Tam tersine kapıdan yardım malzemesi teslimatı gibi yeni görevlere de soyunuyor. 

Umarım, bu menfur virüs, insanlığımızı tekrar hatırlamamıza, yardımlaşma – dostluk - arkadaşlık duygularımızın tekrar ön plana çıkmasına, başkalarının hak ve hukukuna saygı duymamıza vesile olur.

Cahit Soysal (cahit.soysal@gmail.com)