Prof.Dr. Okan TUNA (otuna@deu.edu.tr)

Bu yazımda, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Lojistik Mühendisliği öğrencisi olan ve yüksek lisans tez danışmanlığını yaptığım Kazım Onur Erdöl’ün yapmış olduğu araştırmanın sonuçlarını sizlere aktarmak istiyorum. Söz konusu araştırma, günümüzde giderek yaygınlaşan ancak Türkiye’de kullanım alanı henüz yeterince gelişmemiş bir lojistik operasyon seviyesi olarak “Dördüncü Taraf Lojistik” kapsamında hizmet verme amacı güden lojistik hizmet sağlayıcılarına yol gösterici nitelikte yardım edebilecek bir ölçek/yol haritası oluşturulması amacını taşıyor. Söz konusu çalışma; Türkiye’de dördüncü taraf lojistik hizmet sağlayıcı olma hedefindeki işletmelere yönelik yapılmıştır. Bu sebeple, araştırmada toplanan veriler Türkiye’de lojistik hizmet veren işletmelerin yöneticilerinden ve lojistik hizmet alan işletmelerin yöneticilerinden sağlanmıştır.

4PL Nedir?

Accenture adlı danışmanlık firması (Anderson Company), 1990’lı yıllarda dördüncü taraf lojistik kavramını (4PL) ilk kez tanımlanmıştır. 4PL, işlev ve yeteneklerinin tanımı gereği üçüncü taraf lojistik fonksiyonlarını (3PL) kapsayan geleneksel bir organizasyon kurmaktan ziyade müşterilerin kendi içlerinde sürdürdükleri birden fazla süreci tek çatı altında toplayarak bu süreçleri tek elden ve dışarıdan sağlayan bir hizmet sağlayıcıdır. Bu çerçeveden bakıldığında, 4PL bir lojistik hizmet sağlayıcıdan fazla olarak lojistik hizmet sağlayıcıları sağlayıcı, iş akış süreçlerini baştan belirleyen, düzenleyen ve yöneten komple bir tedarik zinciri departmanının dışarıdan temin edilmiş halini temsil eder. Martin Christopher (2005), 4PL hizmetinde, model fark etmeksizin yürürlükte olması gereken dört temel bileşen olduğunu belirtmiştir:

- Sistem mimarisi ve entegrasyon becerileri

- Bir tedarik zinciri "kontrol odası"

- Ağ üzerinden bilgi ve bilgiyi yakalama ve kullanma yeteneği

- "Türünün en iyisi" varlık sağlayıcılarına erişi

4PL Temel Yetenek Alanları

Bu çalışmada, bahsedilen dört temel bileşene ek olarak komple bir tedarik zinciri yönetimi fonksiyonları da temel değişkenler olarak ele alınmıştır. Bu değişkenler, dördüncü taraf lojistik hizmet sağlama kapsamında değerlendirilecek olan temel yetenek alanları olarak belirlenmiştir. Belirlenen yetenekler; ilişki yönetimi, veri yönetimi, vizyon, uzman istihdamı, sistem tasarımı, ağ yapısı olarak altı ana başlıkta ve modelde görüleceği üzere toplam on yedi alt başlıkta değerlendirilmiştir.

Araştırma Yöntemi

Belirlenen yeteneklerin önem dereceleri ve ağırlıkları, Türkiye’de lojistik hizmet alan profesyonellerin beklentileri ve lojistik hizmet sağlayan işletmelerin yöneticilerinin görüşleri sonucunda belirlenmiştir. Önem derecelerinin belirlenmesinde Analitik Hiyerarşi Süreci yöntemi kullanılmış ve görüşler alınırken ikili karşılaştırmalarda 1-9 puanlık oran ölçeğinden yararlanılmıştır. On iki adet uzmandan alınan ikili karşılaştırma görüşleri sonucu uygulanan analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile elde edilen sonuçlar tablolar halinde verilmiştir.

Araştırma Bulguları ve Değerlendirme

Ana yetenek alanları için hizmet alan ve hizmet veren grupların kendi İçlerindeki önem sıralamaları

Alt yetenek alanları için hizmet alan ve hizmet veren grupların kendi içlerindeki önem sıralamaları

Araştırmanın bulguları, veri yönetimi ve ilişki yönetiminin belirgin şekilde en önemli yetenek alanları olduğunu göstermektedir. Ancak değerlendirilen tüm ana yetenek alanlarının önem düzeylerinin birbirinden çok büyük farklılıklar göstermediği ve standart sapma değerinin görece düşük bir değer aldığı görülmüştür. Bu durum ana yetenek alanlarının birbiri ile yakın ilişkide olduklarını göstermektedir. Alt yetenek alanlarında ise müşteri ilişkileri yönetimi belirgin şekilde en önemli alt yetenek alanı olarak değerlendirilmiştir. Alt yetenek alanlarında da önem düzeyleri arasında çok büyük farklılıklar bulunmaması ve standart sapma değerinin oldukça düşük olması yetenek alanlarının birbirleriyle yakın ilişkide olduğunu ve kapsamlı bir dördüncü taraf lojistik hizmeti için tüm bakış açılarının önemli ölçüde sağlanması gerektiğini belirtmektedir.

Araştırmada saptanan bir başka sonuç ise lojistik hizmet sağlayan işletme yöneticileri ile lojistik hizmet alan işletme yöneticilerinin bakış açılarındaki farklılıktır. İki grubun önem düzeyleri karşılaştırıldığında on yedi alt yetenek alanı içinde ilk beş yetenek alanında yalnızca iki alt yetenek alanı ortaktır. Bu durum görüşlerin farklılığını ortaya koymaktadır. Beklenti ve anlayış farklılıkları, dördüncü taraf lojistiğin Türkiye’de uygulamadaki gelişiminde aşılması gereken en belirgin sorunlardan biridir.

Kazım Onur Erdöl kimdir?

"1994 yılında Denizli’de doğdum. 1997 yılından itibaren İzmir’de yaşamaktayım ve tüm eğitim hayatımı İzmir’de tamamladım. 2012 yılında İzmir Atatürk Lisesi’ni ve 2017 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Endüstri Mühendisliği bölümünü bitirdim. Ek olarak lisans eğitimim sürerken ikinci üniversite programı ile Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde İşletme Yönetimi bölümünü bitirdim. 2018 yılından beri Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’nde Lojistik Mühendisliği yüksek lisans programında eğitim alıyorum. 2016 yılının Haziran ayından itibaren yurtiçi frigorifik taşımacılık ve gümrüklü ve serbest kuru depolama hizmetleri veren Bumerang Lojistik şirketinde yönetici olarak çalışmaktayım. Akıcı düzeyde İngilizce ve başlangıç seviyesinde Rusça biliyorum."