Prof. Dr. Okan Tuna

Prof. Dr. Okan Tuna

Ulaştırma Sektöründe İnovasyon ve Çevreye Etkisi 

(Duygu Şahan - Okan Tuna) 

Hepimizin bildiği gibi, hava kirliğinin başlıca kaynaklarından birisi ulaştırma sektörüdür. Uluslararası Enerji Ajansı'nın verilerine göre enerjiye dayalı CO2 emisyonunun yüzde  25’lik gibi önemli bir oranı ulaştırma sektöründen kaynaklanmaktadır. Bu kapsamda, ulaştırma sektöründeki inovasyonların iklim değişikliğini kontrol altına almakta önemli bir rolü olacağı ve teknolojinin katkısının vazgeçilmez olduğu öngörülmektedir. Biz de bu öngörüyü test etmek amacıyla, Dokuz Eylül Üniversite Lojistik Yönetimi Bölümü Araştırma Görevlisi Duygu Şahan’ın birinci yazar olarak yer aldığı bir araştırma yaparak bunu makale olarak uluslararası bir kongrede sunduk. Pozitif tepkiler aldık. Sonuçlar ilginç. Sizlerle paylaşıyoruz.

Yapılan araştırma, ulaştırmadaki yenilik kapasitesini belirleyen faktörleri tespit etmeyi ve bu faktörlerin inovasyon üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Bunun için 23 OECD ülkesine ait 1997-2012 yılları arasındaki çevreyi korumaya yönelik geliştirilen patent verisinin oluşturduğu 368 gözlemle bir panel regresyon analizi yapılmıştır. Neden patent verisi seçilmiştir sorusunun cevabı ise gayet açıktır; patentler inovasyon ve teknoloji seviyesinin en önemli göstergeleridir. Ele alınan OECD ülkeleri Avustralya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, İspanya, Japonya, Kore, Hollanda, Norveç, Portekiz, Slovakya, İsveç, İsviçre, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nden oluşmaktadır. Yani, gelişmiş ülkeler bu kapsama alınmıştır diyebiliriz. Bu arada, sizlere genel bir bilgi vermek isterim, sadece ABD 1997-2012 yılları arasında toplam 2923 adet ulaştırma temelli çevreci patent üretmiştir.

Panel veri analizi aynı birimlere ait zaman serilerinin oluşturduğu veri setiyle gerçekleştirilir, dolayısıyla panel veri hem kesit (cross section) hem de zaman boyutuyla zengin bir kaynak sağlamaktadır. Kullanılan açıklayıcı değişkenler çevreci düzenlemelerin ne derece katı olduğunu gösteren OECD tarafından geliştirilen bir endeksin (environmental policy stringency index); ulaştırmadan kaynaklanan CO2 salımı, GSYİH büyümesi ve sektörün katma değeri değişkenlerini içermektedir. Çevreci düzenlemelerle ilgili bu endeks ayrıca;  çevresel zarar ya da kirliliğe sebep olan faaliyetlerin caydırıcılık seviyesini de  ifade etmektedir.

Araştırmanın analize dayalı (ampirik) sonuçları; çevresel düzenlemelerin katılık derecesi ve sektörün CO2 salım miktarının, ulaştırmada yenilikçi kapasitenin belirlenmesinde anlamlı etkenler olduğunu ortaya koymuştur. Çevreyle ilgili hukuki düzenlemeler taşımacılıktaki inovasyon ile ters yönlü ilişki içerisindedir. Bu durum sektördeki şirketlerin çevre korumasından ziyade maliyetlere önem vermesi ve enerji fiyatlarının taşımacılıkta teknolojik gelişmeyi tetikleyici unsur olarak görev yapmasıyla açıklanabilir. Ayrıca, şirketlerin yeni düzenlemelere uyum için katlanacakları AR-GE maliyetlerinin bu çalışmalar sonucu elde edilen verimliliğin sağlayacağı avantajdan fazla olacağı yönündeki beklentileri de bir diğer açıklama olabilir. Bununla birlikte, yenilik uzun süreli bir süreç olduğu için şirketler çevresel düzenlemelerin ileride daha gevşek olacağı beklentisiyle AR-GE yatırımına sermaye bağlamak istemiyor olabilir. CO2 salımının inovasyon üzerindeki pozitif etkisi ise CO2 salım miktarı arttıkça taşımacılık sektöründe yüksek verimlilik için yapılan girişimlerin inovasyonla sonuçlandığını göstermektedir. Çalışmanın bir diğer sonucu ise teknolojik gelişmelerin adaptasyonunun gecikmeyle gerçekleştiği göstermesidir.

Çalışmanın bütününe ulaşmak isteyenler bana e-posta ile ulaşabilirler. 

Prof.Dr. Okan TUNA

Dokuz Eylül Üniversitesi  DETTO Koordinatörü

 otuna@deu.edu.tr

Önceki ve Sonraki Yazılar