Lojistik oyunlarında sürdürülebilirlik

Lojistik oyunlarında sürdürülebilirlik

ÖZEL RÖPORTAJ - Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölüm Başkan Yardımcısı Dr. Öğretim Üyesi Gamze Arabelen “Nedir bu oyunlaştırma ile oyunlaştırma ve lojistik ilişkisi” konusunda Yeşil Lojistikçiler’in sorularını cevapladı. İşte Dr. Öğretim Üyesi Gamze Arabelen’in konuyla ilgili yaptığı açıklamalar….

dokuz-eylul-universitesi.jpg

OYUNLAŞTIRMA NEDİR?

‘’Oyunlaştırma’’ denildiğinde akla ilk gelen düşünce ‘’oyun oynamaktır’’. Öncelikle bu konuya bir açıklık getirmek isterim. Oyunlaştırma salt ‘’oyun’’ demek değildir. Günümüzde her alanda ve özellikle de eğitimde kullanılan ve öğrenmeyi kolaylaştırıcı etkisiyle popüler bir kavram olan ‘’gamification’’ yani ‘’oyunlaştırma’’, oyunsal felsefenin ve oyun dinamiklerinin oyun-dışı alanlarda, motivasyonu arttırmak ve kullanıcıları problem çözmeye teşvik etmek için kullanılmasıdır (Huber ve Hilty, 2015). İş dünyasında, tüketicinin ya da kullanıcının bir ürün ya da hizmetle etkileşimini teşvik etmek için, bir çevrimiçi pazarlama tekniği olarak oyunun geleneksel öğelerinin (puanlama, başkalarıyla rekabet, kural koyma gibi) diğer faaliyet alanlarına uygulanması olarak ele alınmaktadır. Yeni nesil iş yapma modelleri, e – ticaret ve sosyal medya mecralarında önemli olduğu kadar eğitimde de öğrenme modellerine son derece katkı sağlayan oyunlaştırma kavramında amaç, katılımcıların dikkati çekmek suretiyle motivasyonu arttırmak ve oyun dinamiklerinin yaratıcı, eğlenceli ve öğretici yanını kullanarak olumlu davranış değişiklikleri edinilmesini sağlamaktır.

OYUN TEMELLİ ÖĞRENME

Oyunlar ilgi çekici öğrenme deneyimleri sunabildikleri gibi, bir öğrenme ortamının temel gereksinimlerini de karşılayabilmektedirler. Buradan yola çıkarak ‘’oyun temelli öğrenme’’, öğrenim deneyimini geliştirmek amacıyla oyunun eğitim sisteminde kullanıldığı ve öğrencilerin belirlen kazanımlara bu yolla ulaşabildiği bir süreç olarak tanımlanabilmektedir (Kiili, 2005). Dolayısıyla, öğrencilerin aktif olarak, eğitimcilerin ise yol gösterici rolünde olduğu bir eğitim modeli olarak oyunlaştırma, genellikle oyun temelli öğrenme amacıyla kullanılan bir araç olarak değerlendirilebilir.

OYUNLAŞTIRMA KAVRAMININ ORTAYA ÇIKIŞI

Dünyada ilk kez 2003 yılında Peeling tarafından kullanılmaya başlanan oyunlaştırma kavramı, o dönemde çok dikkat çekmemekle birlikte, 2010 yılından sonra yaygın olarak popüler olmuştur. Oyun temelli öğrenme uygulamaları aslında çok önceleri farklı uygulamalarla anılsa da o dönemlerde henüz kavramsallaşmamıştı. 1978 yılında eğitimci John Hunter tarafından geliştirilen ve lise 4. sınıf öğrencilerine dünyada barışı öğretmek amaçlı geliştirilen “World Peace Game” isimli simülasyon projesi bu alandaki başarılı örneklerdendir. Türkiye’de oyunlaştırma kavramı 2000’li yıllardan sonra iş dünyasında satış rakamlarının, şirket cirolarının arttırılmasına yönelik uygulamalarla başlamıştır.

dokuz-eylul-universitesi3.jpg

OYUN TEMELLİ ÖĞRENMENİN AVANTAJLARI

Oyun temelli öğrenmede kullanılan oyunlaştırmanın en önemli avantajlarından bir tanesi, öğrencilere problem çözme becerisini ve eleştirel düşünme zekâsını kazandırmasıdır. Oyun dinamiklerinin öğrenme sürecine eklenmesiyle birlikte, öğrenciye verilmek istenen eğitsel kazanımlar çok daha hızlı ve kalıcı bir şekilde edinilmektedir. İnteraktif bir oyunlaştırma sürecinin parçası olan öğrenci, takım çalışmasını, liderlik becerilerini, en çok da duygusal zekayı geliştirme yönünde evrilirken; olumlu bir davranış değişikliği de gösterebilmektedir. Lojistik ve denizcilik işletmeleri yönetiminde oyunlaştırmaya bir örnek verecek olursak, tedarik zinciri yönetimi süreçlerini anlatan ‘’ Beer Game’’ tedarik zinciri dağıtımı oyunu, 1960 yılında MIT Sloan School of Management Öğretim Üyesi Jay Wright Forester tarafından geliştirilmiştir. Oyunda, üretici, tedarikçi, dağıtıcı ve satıcı/perakendeci olarak adlandırılan tedarik zinciri paydaşlarının bir ürünü tedarik aşamasından müşteriye ulaştırılmasına kadar olan süreci simüle edilmektedir. Tedarik zinciri içindeki paydaşların koordinasyon problemlerini oyunlaştırma ile gösteren oyunda; bilginin hızlı ve doğru aktarılmasının karar almadaki önemi, geç gelen veya doğru olmayan bilginin sonucu oluşan kamçı etkisi ‘nin stoksuz kalmaya veya aşırı stok yapmaya sebep olması, bunların sonucu olarak stok ve lojistik maliyetlerinin artması gibi konular göz önüne serilmektedir.   

OYUNLAŞTIRMA KAVRAMI İLE TANIŞMAMIN HİKAYESİ

Oyunlaştırma kavramı ile tanışmam Denizcilik Fakültesinde öğretim görevlisi olarak çalıştığım ve aynı zamanda Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Doktora programında öğrenci olduğum yıllara kadar uzanmaktadır. O dönem doktora sınıf arkadaşım olan ve şu anda Yeditepe Üniversitesi’nde Dr. Öğr. Üyesi olarak görev yapan Özlem Otuzlu Sanrı Hocamızla birlikte (kendisine selam olsun:), değerli Hocam Prof. Dr. Okan Tuna hocamızın lojistik operasyonları dersinde ‘’oyun temelli’’ öğrenme kavramı ile tanışarak, dönem ödevi olarak aldığımız lojistik ödevimiz ilgili bir oyun kurmuştuk. İlk kez o zaman, oyunlaştırmanın öğrenmeyi nasıl daha kolay ve ilgi çekici hale getirdiğini ve eğitimde motive edici bir unsur olarak kullanılmasının önemini bizzat deneyimleyerek anlamıştım. Daha sonraki dönemlerde ise Hocamız Prof. Dr. Okan Tuna’nın desteğiyle ‘’Lojistik Operasyonları Laboratuvarı’’ dersini yine aynı fakültede hocamız olan Dr. Öğr. Görevlisi Güven Şengönül Hocamızla ile vermeye başladık. Yani Okan Hocamız sağ olsun bizlere el vermiş oldu. Emekleri çok kıymetlidir. Yaklaşık 15 yıldan bu yana aynı adlı dersimiz kapsamında dönem sonunda ‘’oyun pazarı’’ hazırlayarak öğrencilerimize oyun temelli öğrenme yaklaşımını tanıtmaya çalışıyoruz.

dokuz-eylul-universitesi4.jpg

LOJİSTİK OPERASYONLARI LABORATUVARI

Öğrencilerimizin oyunlaştırmayla tanışması müfredatımız bünyesinde yer alan ‘’Lojistik Operasyonları Laboratuvarı’’ (eğitim dili İngilizce olduğu için orijinal ismiyle ‘Logistics Operations Laboratory’) dersinde başlamaktadır. Dersin amacı lojistik operasyonların analiz edilmesiyle birlikte, özel olarak tasarlanmış laboratuvar ortamında lojistik oyun ve simülasyonların geliştirilmesidir. Müfredat olarak tüm lojistik terimleri, lojistiğin temel fonksiyonları ve operasyon süreçleri ‘’yaşantısal /deneyimsel öğrenme’’ (experiential learning) aktivitelerini içerecek şekilde, online platformlar yardımıyla ve laboratuvar ortamında öğrencilere kazandırılmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde oyunlaştırma adına yapılan değerli uygulamalar da bulunmaktadır ancak Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi olarak bizler, lojistik ve denizcilik işletmeleri yönetimi eğitiminde oyunlaştırmayı farklı açıdan ele almakta, ‘serious games’ adı verilen ciddi oyunlar yoluyla, öğrencilerin yaparak öğrenme deneyimine fırsat verecek şekilde öğrenim süreçlerine katkıda bulunmayı ve motivasyonlarını arttırmayı hedeflemekteyiz. Oyun temelli öğrenmeye yönelik fakültemiz bünyesinde liman tasarımlamaya yardımcı olan oyunlaştırma simülasyonlarımız, Denizcilik Fakültesi Mezunlar Derneğimizin (DEFMED) destekleriyle kurulmuş olan inovasyon laboratuvarımız, bu bağlamda öğrencilerimizin hizmetindedir. ‘’Yaparak öğrenmeyi’’ hedef alan oyunlaştırma süreçlerinde, öğrencilere teorik olarak verilen lojistik kavram (tersine lojistik, milk run, cross docking, lojistik köy, INCOTERMS gibi) ve fonksiyonların, oyun mekanikleri kullanılarak ‘’oyunlaştırılması’’ ve bu sayede öğrenci katılımının, motivasyonun, bilgi – beceri ve tutumlarının, isteklerinin arttırılması çabalanmaktadır.

Dünyada ve ülkemizde 2000’li yıllardan sonra değeri anlaşılmaya başlanan ve daha sık kullanılmaya başlanan kavram, özellikle de eğitim, pazarlama, finans, sağlık gibi birçok sektörde popüler olarak yer bulmaya başlamıştır. İş dünyasında tüketici pazarından hizmet sektörüne kadar geniş bir yelpazede özellikle de satış ve pazarlama alanında müşteri bağlılığının ve satış rakamlarının artırılması adına uygulanan yöntemlerden bir tanesidir.

ULAŞTIRMA SEKTÖRÜNDE OYUNLAŞTIRMANIN ÖNEMİ PANDEMİ SÜRECİNDE ÖNEM KAZANDI

Sektörel açıdan değerlendirildiğinde, oyunlaştırmanın ulaştırma sektöründe özellikle de pandemi sürecinde daha da önem kazandığı, işletmelerin ve büyük markaların oyunlaştırma mekaniklerinden olan ‘sıralamalar’, ‘ödüller’, ‘rozet dağıtma’, ‘ayın/yılın elemanı seçimleri’ gibi içsel ve dışsal motivasyonu yükseltmeye yönelik uygulamalar kullandıkları görülmektedir. Ancak kavramın tam olarak ne olduğu ve yalnızca ‘oyun oynamaktan ibaret olmadığı’nın altının çizilmesi ve tanıtılması ve ayrıca da küçük ve orta ölçekli işletmelerde de çalışan katılımını destekleyici çıktılarının olabileceğinin vurgulanması, şüphesiz ki oyunlaştırmanın önemini arttıracaktır.

dokuz-eylul-universitesi2.jpg

OYUNLAŞTIRMA İNSANIN YER ALDIĞI HER ALAN VE SEKTÖRDE KULLANILABİLİR

Bunlardan bağımsız olarak oyunlaştırma, psikolojik ve sosyolojik öğeler de barındırdığı için bir insanın kişilik özelliklerini, duygu dışa vurumlarını en iyi ortaya koyabilen yollardan bir tanesi diye düşünüyorum. Tam da bu sebeple, sektörel anlamda işe alımlarda, insan kaynaklarında tercih edilebilir bir araç olabilmesi çok da mümkündür. Kısacası, ‘insan’ nın yer aldığı her alan ve sektörde kullanılabilir.

DENİZCİLİK VE ULAŞTIRMA SEKTÖRÜNDEN PAYDAŞLARIMIZA, DIŞ TİCARET FİRMALARI ÇALIŞANLARINA OYUNLAŞTIRMAYLA İLGİLİ ÇEŞİTLİ EĞİTİMLER VEREBİLİYORUZ

Tabii ki destek verdiğimiz kurum ve işletmeler oldu. Denizcilik ve ulaştırma sektöründen paydaşlarımıza, dış ticaret firmaları çalışanlarına oyunlaştırmayla ilgili çeşitli eğitimler verebiliyoruz hatta birlikte oyun kurarak bizzat bu süreci deneyimlemelerine yardımcı oluyoruz.  Fakültemizde derslerimizi desteklemek amaçlı gerçekleştirdiğimiz oyunlaştırma uygulamaları ve lojistik kavramlarını işlediğimiz eğitsel amaçlı oynattığımız GOZINTO (KANBAN- Just in Tıme- Tam Zamanında Üretim) ve BEER GAME (Tedarik Zinciri Oyunu) oyunlarımızla ilgili destek vermekteyiz. Bu konuda her zaman aynı sektörde yer aldığımız tüm paydaşlarımızla iş birliğine açık olduğumuzu belirtmek isteriz.

OYUN HAYATA HAZIRLIKTIR

Bana göre, oyunlaştırma yalnızca eğitimde değil her alanda, gelecekte belki de en çok benimsenecek ve kullanılacak çok önemli araçlardan bir tanesi. Oyun oynamak, bu yolla hayal gücünü ve yaratıcılığını geliştirmek zaten insan doğasında var olan bir oldu. Dolayısıyla bunun iş ve tüm öğrenme modellerine yansıtılması çok da mantıklı bir hamle olacaktır. Çünkü; Psikolog Karl Groos’un dediği gibi ‘Oyun, hayata hazırlıktır’.

SÜRDÜRÜLEBİLİR LOJİSTİK

Geleneksel olarak her yıl ‘’kurumsal sosyal sorumluluk’’, ‘’dijitalleşme’’, ‘’pandeminin lojistik süreçlere etkisi’’ gibi farklı bir temayla gerçekleştirdiğimiz oyun pazarlarında bu yıl temamız ‘’sürdürülebilirlik’’ti. “Oyun pazarı etkinliği ile, ''Lojistik Operasyonları Laboratuvarı'' dersi kapsamında, eğitim planının uygulanmasında kullanılan ''oyunlaştırma'' yöntemi ile öğrencilerin geliştirdikleri lojistik oyunların ''sürdürülebilirlik'' kavramına vurgu yapılarak sosyal sorumluluk projesine dönüştürülmesi planlanmıştır. Bu etkinlik, öğrencilerin bilgi, beceri, tutum, takım çalışması, liderlik özelliği gibi ince becerilerinin geliştirilmesini sağlarken, sürdürülebilirlik kavramının öneminin oyunlaştırma yoluyla ortaya konmasını   amaçlamaktadır. CO2 emisyonları, gürültü kirliliği ve kazalar gibi ekolojik ayak izlerini azaltmayı amaçlayan ‘’sürdürülebilir lojistik’’, bu anlamda lojistik tedarikçileri finansal büyüme, çevre bakımı ve toplum sağlığı arasında bir denge aramaktadır. Bu amaçların sağlanması ile yola çıkan öğrencilerimiz bu yıl sürdürülebilirliğin lojistik süreçlerdeki önemini vurgulayarak hem eğlenmiş, hem öğrenmiş hem de topluma katkı sağlamışlardır. Gelecekte de yaşanabilir bir dünya için karbon emisyonuna dikkat çeken oyunları ile COSMISSION isimli grubumuz 1. ödülüne layık görülmüştür.

KAYNAKÇA

Huber, M. Z., & Hilty, L. M. (2015). Gamification and Sustainable Consumption: Overcoming The Limitations of Persuasive Technologies. In L. M. Hilty & B. Aebischer (Eds.), ICT Innovations for Sustainability (Vol. 310, pp. 367-385): Springer International Publishing.

Kiili, K. (2005). Digital Game-Based Learning: Towards an Experiential Gaming Model. The Internet and Higher Education, 8(1), 13-24.

Sera L, & Wheeler E. (2017). Game on: The Gamification of The Pharmacy Classroom. Curr Pharm Teach Learn. 9(1):155-159. doi: 10.1016/j.cptl.2016.08.046. Epub 2016 Oct 26. PMID: 29180148.

Dr. Öğretim Üyesi Gamze Arabelen kimdir?

2001 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi bölümünden mezun olan Gamze Arabelen, aynı yıl yine DEÜ İktisadi İdari Bilimler Fakültesi İşletme Ana Bilim Dalı Pazarlama programında yüksek lisansa başlamıştır. 2004’de yüksek lisansın tamamlayan Arabelen, 2002 – 2007 yılları arasında İktisadi İdari Bilimler Fakültesi’nde farklı bölümlerde öğretim görevlisi olarak mesleki İngilizce dersleri vermiş olmuş, 2007 yılında Denizcilik Fakültesi’ne öğretim görevlisi olarak atanmış ve Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Doktora programını tamamlamıştır. Halen aynı fakültede pazarlama, liman operasyonları, lojistik ve işletme alanlarından dersler vermekte, oyunlaştırma alanında uygulamalar gerçekleştirmekte ve aynı zamanda Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölüm Başkan Yardımcılığı ve Erasmus Koordinatörlüğü görevlerini sürdürmektedir.

gamze-arbelen.jpg

 

Etiketler :