Karayolu taşımacılığı ile ilgili ne kadar ayrıntılı düzenleme yaparsanız yapın, iş gelir yapılan düzenlemeye uyulup uyulmadığının denetimine takılır. Takograf bu tür denetimleri kolaylaştırmak üzere öngörülmüş bir donanımdır. Özellikle uzun yol şoförlerinin can güvenliği için önem arz eder. Sürücü bilgilerinin de kaydedildiği  takograf aracın kat ettiği mesafeyi, aracın hızını, sürüş zamanını, sürücülerinin çalışma aralarını ve günlük dinlenme sürelerinin tespitinde deneticiye yardımcı olur.

Bazı “işini bilen” nakliyeciler hız ihlalini tespit etmemesi için eski model analog takografların altına mıknatıs yerleştirilir, takografın çarkları yavaşlatılmaya çalışılırdı. Bilgisayar teknolojisinin de gelişimiyle birlikte, bir süre sonra bu tür ihlalleri önlemek üzere analog takografların yerine“dijital takograf”lar üretilmeye başlandı.  Artık “dijital takograf”larla oynanması mümkün olamıyordu. 

Dijital takograf, kamu denetçileri kadar filo yöneticilerinin de işini kolaylaştırıyordu. Bu takograflar sürüş zamanlarını, dinlenme peryotlarını, hız sınır ihlallerini, kalibrasyon ayrıntılarını depoluyor ve güvenli sürüş için gerekli kontrollerin yapılmasına yardımcı oluyordu. Takograf verileri herhangi bir ekstra iş yüküne gerek kalmadan merkeze otomatik olarak aktarılıyor, böylece filo yöneticiler kendi operasyonlarını verimli bir şekilde organize ederek, yol ve sürüş güvenliğini mümkün olduğu ölçüde sağlıyordu.

Buzdağının görünen yüzü bize böyle insani bir amaç gösteriyor. Buzdağının görünmeyen yüzünde ise “Sürekli yeni teknolojik ürün üret, sonra süratle bu ürünleri yasal düzenlemelerle zorunlu hale getir. Rakiplerin tam bu noktaya eriştiğinde, sen bu ürünü demode hale getiren yeni bir ürün üret ve yasal düzenlemeleri de bu yönde düzettirerek en son ürününün kullanımını zorunlu hale getir” şeklinde özetlenebilecek “küresel rekabet oyunları” ile  takograf dünyasında da yüz yüze geliyorsunuz. Nitekim, “dijital takograf”ların yerini “smart takograf“lar almaya başladı bile. Avrupa Birliği 165/2014  ve 2016/799 sayılı regülasyonları ile 15 Haziran 2019 tarihinden itibaren AB üyesi ülkelerin taşıt araçlarına “smart takograf” takmasını zorunlu hale getirildi.

“Smart takograf” karayolu taşımacılığında kullanılan, araçlara takılan ve otomatik veya yarı otomatik olarak, aracın hareketlerini ve hızını, sürücü etkinliklerinin belli peryotlardaki detaylarını ve diğer kalibrasyon ayar bilgilerini filo yönetim merkezindeki veya öngörülen kamu otoritesi denetim merkezindeki ekranda gösteren, yazdıran ve kaydeden, kaydettiği bu bilgileri öngörülen merkezi bilgisayar sistemlerine aktaran cihazlar olarak tanımlanıyor. Araç takip sistemi ile birlikte kullanım zorunluluğu getirilen “smart takograf”lar seyahatin başlangıç noktasında, üç saatlik sürün sonunda ve seyahatin bitiş noktasında aracın mevkiini otomatik olarak kaydeden ve araca yapılmak istenilen manupilasyon ve müdahale girişimlerini otomatik olarak kontrol merkezine bildiren bir yapıya sahip.

Bir süreden beri uluslararası nakliyecilerimiz arasında, “biz de mi Avrupa Birliği’ne yönelik taşıma yapan araçlarımıza smart takograf taktıracağız” şeklinde yanıt aranan bir soru dolaşıyor.

165/2014  ve 2016/799 sayılı regülasyonları incelendiğinde görüleceği gibi, “smart takograf” zorunluluğu AB üyesi ülke plakalı araçların AB mecrası içinde yapacakları taşımacılık için getirilmiş durumda. Türk plakalı araçlar “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması” (AETR) hükümlerine göre takograf bulundurmakla yükümlü. 

Dolayısıyla anılan anlaşmayı yürürlüğe koyan Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ne zaman “smart takograf”ı zorunlu hale getiren bir anlaşma değişikliği yapar ise Türk nakliyecileri de o değişiklik ile öngörülen tarihte araçlarına bu cihazları takmak zorunda kalacak.

Kısa vadede Avrupa yollarında seyahat eden Türk plakalı otobüs ve kamyonların “smart takograf”ı yok diye cezai işleme uğramayacağını umuyoruz. Ancak, uluslararası rekabet bu alanda da yanlış uygulamaların gün yüzüne çıkmasını önlemeyecektir.